Een halvering van CO2-uitstoot door de chemische industrie, terwijl de bijdrage aan het Nederlands Bruto Binnenlands Product verdubbelt. De Voorstudie Chemie van de VNCI en Agentschap NL toont aan dat er meer oplossingsrichtingen mogelijk én nodig zijn om in 2030 deze ambitie van de Regiegroep Chemie waar te maken en daarmee de chemische industrie een sleutelrol te geven bij de verduurzaming van de samenleving.
De voorstudie zal deel uitmaken van de agenda die de 4 kopstukken van de topsector chemie opstellen, onder leiding van Rein Willems (voorheen voorzitter Regiegroep Chemie). Op basis van de voorstudie start de sector met het opstellen van een routekaart voor de periode tot 2030 waarin de in de voorstudie geïdentificeerde richtingen verder uitgewerkt worden.
Missie
Wereldwijd is de Nederlandse chemie koploper in sectoren als basischemie, voedingsingrediënten, coatings en 'high performance' materialen en twaalfde op de ranglijst van grootste producenten van chemische producten in het algemeen. De Nederlandse chemische sector, bestaande uit producenten van chemische basisproducten en eindproducten, genereerde als geheel een productiewaarde van € 54 miljard in 2008 (dit is bijna 5% van de totale Nederlandse productiewaarde en bijna 10% van die van de Europese chemische sector).
De komende decennia zullen in het teken staan van toenemende schaarste en transitie naar duurzame bronnen. De Nederlandse chemie zal door toenemende mondiale concurrentie moeten inzetten op kennis en innovatie in (specialistische) producten en processen om concurrerend te zijn. Duurzaamheid is een van de belangrijke thema’s waarop ingezet kan worden om ook economisch concurrerend te zijn. De Regiegroep Chemie onderkende derhalve de noodzaak om een grote ambitie neer te leggen in haar businessplan: een duurzame, hoogwaardige en kennisintensieve sleutelrol vervullen bij het vergroten van de welvaart en bij het inrichten van een duurzame samenleving richting 2030 door:
- Verdubbeling van de bijdrage van de chemie aan het BBP van 12 naar 24 miljard € in 2017 (vergeleken met 2007)
- Halvering van de CO2-uitstoot in 25 jaar (vergeleken met 2007)
- Recycling van materiaalstromen binnen de waardeketen, met een geschat resultaat van 80 PJ minder energiebehoefte en navenante verlaging van CO2-uitstoot.
Berekening absolute besparingen
Om de sleutelrol te vervullen en de ambitie waar te maken om de uitstoot van CO2-equivalenten met 50% te reduceren, zijn vier oplossingsrichtingen, met hun afgeleide doelstellingen, overgenomen van de Regiegroep Chemie. Hier worden echter nog twee extra oplossingsrichtingen aan toegevoegd: duurzame producten en duurzame energie. Die extra twee oplossingsrichtingen zijn noodzakelijk om de doelstelling te behalen volgens de berekeningen uitgevoerd in de voorstudie.
De zes oplossingsrichtingen zijn:
1. Energie-efficiëntie: door het tegengaan van energieverspilling in het eigen proces. Hiertoe wordt ook gerekend recycling van bijproducten binnen het bedrijf. De doelstelling van 2% energie-efficiëntieverhoging per jaar, over de hele linie van de chemische industrie, gedurende 25 jaar ten opzichte van 2005 (einddoel: 2030), resulteert in een totale besparing van 105 PJ en omgerekend 7,7 miljoen ton CO2.1
2. Vervanging fossiele grondstoffen: door inzet van hernieuwbare grondstoffen (biomassa) voor de productie van chemische producten. In deze voorstudie wordt aangesloten bij de doelstelling van de Regiegroep Chemie, maar alleen de 25%
vervanging bij productie van chemicaliën en materialen (127 PJ, en omgerekend 9,3 miljoen ton CO2) kan worden toegeschreven aan de chemische sector.2
3. Carbon Capture and Storage (CCS). Doelstelling: afvangen en opslaan van 2 miljoen ton CO2.3
4. Recycling van materiaalstromen, c.q. het sluiten van de materiaalketen: door het hergebruiken van producten en materialen na het gebruik (post-use recycling). Dit levert een potentiële grondstofbesparing op van 40 PJ, oftewel 2,9 miljoen ton CO2 (vermeden CO2-uitstoot door verbranding).4
5. Duurzame producten: bijdragen aan ontwikkeling van duurzame producten voor eindgebruikers (bijvoorbeeld door minder energiegebruik tijdens gebruik en daardoor minder CO2-uitstoot). Dit levert een potentiële energiebesparing op van 79 PJ en 5,8 miljoen ton CO2.5
6. Duurzame energie: inkopen of zelf opwekken van duurzame energie, wat een potentiële besparing oplevert van 52 PJ en omgerekend 3,8 miljoen ton CO2.6
In totaal kan er 402 PJ, resulterend in 31,5 miljoen ton CO2, worden gereduceerd in het jaar 2030 (zie tabel).
Tabel: Berekeningen voorstudie chemie
| Maatregel | Besparing heeft betrekking op |
Verdeelsleutel energiewinst bij ketenoplossing |
Nog te realiseren absolute doelstelling |
Absolute besparing bij doelstelling [PJ] |
CO2-besparing bij doelstelling [mln ton] |
| Energie-efficiency | energetisch gebruik | 50 % | 105 | 7,6 | |
| Vervanging fossiele grondstoffen | niet-energetisch gebruik |
25 % | 127 | 9,3 | |
| CCS | n.v.t. | 2,0 | |||
| Sluiten van de materiaalketen | niet-energetisch gebruik |
39 % | 20 % | 40 | 2,9 |
| Duurzame producten bij de eindgebruiker |
energetisch gebruik (in de keten) |
65 % | 58 % | 79 | 5,8 |
| Duurzame energie | energetisch gebruik | 25 % | 52 | 3,8 | |
| Totaal | 402 | 31,5 |
Agentschap NL is namens het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie de opdrachtgever van de voorstudie, die in het kader van de Meerjarenafspraak energie-efficiëntie (MJA3) en de Meerjarenafspraak energie-efficiëntie ETS-ondernemingen (MEE) is gemaakt. Het agentschap werkte hiervoor intensief samen met de VNCI.
De voorstudie 'Van glazen bol naar rondbodemkolf' is te downloaden op de website van VNCI: www.vnci.nl. Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met Reinier Gerrits (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken., 070-337 87 25) van de VNCI, Ruud van Mossevelde (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken., 088 602 2350) of Robert Wieringa (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken., 088 6022716) van Agentschap NL.
Noten:
1 Hier wordt bedoeld 2% energiebesparing per gewichtseenheid en dit staat los van de groei. Maximale energiebesparing is het primaire energiegebruik van de branche.
2 Resultaat is dat grondstof, energie en indirecte elektriciteit wordt verkregen uit niet-fossiel; de berekening in de voorstudie is gebaseerd op het niet-energetische verbruik (grondstoffen).
3 Het energetisch rendement van de CO2-reductie bedraagt naar schatting slechts 70% omdat voor opslag en transport (fossiele) energie nodig is.
4 De berekening is gebaseerd op 20% verlaging van grondstofgebruik.
5 Op basis van projecten uit het verleden wordt gesteld dat dit onderwerp zeer divers is en is het lastig potentiëlen te bepalen. Uit voorbeelden blijkt dat er bedrijven zijn die 2,7 tot 3,1 maal hun eigen geproduceerde CO2 gaan besparen
door o.a. energiezuinige (duurzame) producten te ontwikkelen. Alhoewel de aannames ter discussie staan (hoeveel toe te rekenen aan de chemiebranche bij ketenprojecten), geeft de gebruikte methodiek wel inzicht in het potentieel. Bovendien zullen niet alle bedrijven aan de slag gaan met dergelijke producten. Gezien de relatieve hoge innovatiegraad in de branche is in de berekening als uitgangspunt aangehouden dat 20% van de bedrijven een dergelijke doelstelling gaat halen.
6 Bio-based materialen als brandstof zijn in dit potentieel meegenomen.
