Op 21 september jongstleden organiseerde de VVM-sectie Biodiversiteit de bijeenkomst "de baten van groen hanteerbaar: TEEB in de stad". In een volle zaal van Arcadis te Amersfoort gaven Leon Braat en Johan van Zoest de laatste stand van zaken van TEEB in Nederland, waarna de deelnemers aan de slag gingen met enkele praktijkcases.
TEEB (The Economics of Ecosystems and Biodiversity) is een internationale studie naar de economische waarde van ecosystemen en ecosysteemdiensten. Deze studie heeft wereldwijd onder de aandacht gebracht dat biodiversiteit en ecosystemen de maatschappij diensten leveren waarvan de economische baten niet of onvoldoende in de besluitvorming worden meegenomen. Zie voor rapporten en actuele zaken de website: www.teebweb.org.Geïnspireerd door de internationale TEEB-studie wil het Kabinet een TEEB voor Nederland (TEEB NL) ontwikkelen. Onderdelen van TEEB NL zijn o.a. de studies TEEB voor gebieden (TEEB fysiek), TEEB voor handelsketens, TEEB voor bedrijven en ook TEEB in de stad. Eind dit jaar zullen de eerste (tussen)resultaten beschikbaar komen. Het uiteindelijke doel is dat de baten van ons groene kapitaal beter worden meegenomen in de besluitvorming van bestuurlijk Nederland en bedrijfsleven. "Het is een uitdagende zoektocht waar al langer aan wordt gewerkt, maar die nu concreet wordt en zijn vruchten lijkt af te werpen." aldus Leon Braat, een van de opdrachtnemers van TEEB NL. "In het neo-klassieke economisch model zijn "groen" en "natuur" eigenlijk alleen opgenomen als een kostenpost. Hier gaat verandering in komen met de ontwikkeling van een ecologisch-economisch model".
Figuur 1. Ecosysteemdiensten zijn overal": productie, regulerende, culturele en ondersteunende diensten. Uit "Wat natuur de mensen biedt." PBL, 2010
TEEB in de stad: ecosysteemdiensten meegerekend
Johan van Zoest (initiatiefgroep TEEB in de stad/gemeente Amsterdam en Den Haag) stelde dat het groen in en om steden ons elke dag een schat aan diensten levert. Het groen bergt water, bevordert gezondheid en maakt wijken vriendelijker. Een fraaie, groene stad is aantrekkelijker voor bewoners en bezoekers en dus voor de lokale economie, door waardestijging en vestiging van bedrijven. Als we al die kwaliteiten en diensten zelf zouden moeten verzorgen, zonder de bijdrage van natuur, zou ons dat veel extra geld kosten.
Toch houden gemeenten nauwelijks rekening met de economische betekenis van groen. De oorzaak is eenvoudig: de gangbare financiële analyse-instrumenten noteren alleen de kosten van het groen. Dat levert een vertekend beeld op van de werkelijke kosten en baten van een project. Gemeenten kunnen daardoor ongemerkt veel geld mislopen. Onnodig, omdat de financiële techniek inmiddels voorhanden is om ook de 'verstopte' baten van groen in de boekhouding te brengen, zoals gebleken uit het rapport "The TEEB for Local and Regional Policy Makers" van september 2010.
Onder aanvoering van de gemeente Apeldoorn en ondersteund door de Rijksoverheid zijn pioniergemeenten dit jaar gestart met het traject TEEB in de stad. De bedoeling is een praktisch rekeninstrument ('MKBA-plus') te ontwikkelen om de baten van groen hanteerbaar en zichtbaar te maken en een 'community of practice' op te zetten. Witteveen en Bos is de uitvoerder en zal reeds dit jaar met een ontwerp van het rekeninstrument komen. Met dit instrument worden lokale overheden in staat gesteld betere, completere financiële analyses te maken. Zo kunnen betere afwegingen worden gemaakt, kosten worden bespaard en kan effectiever met de schaarse middelen worden omgegaan.
De praktijk
Wat zijn de ervaringen in de praktijk? Hoe en door wie zijn kosten te besparen of kan waarde worden toegevoegd? Hoe krijg je andere stakeholders betrokken? Met deze vragen gingen de deelnemers in subgroepen zelf aan de slag met praktijkcases te weten:
1. 'De rol van groen bij het klimaatbestendig maken van steden', onder leiding van Liesbet Dirven, Dieneke Schram (RIVM) en Piet Lagas (PBL). Groen kan helpen met het klimaatbestendig maken van steden. Denk aan groen dat zorgt voor afkoeling bij extreme hitte en ontlasten van de riolering door groter waterbergend vermogen.
2. 'De URBAN GREEN SCAN' functioneel groen in Roosendaal onder leiding van Tom Bosschaert (Except Integrated Sustainability). De scan maakt de baten van groen in de stad zichtbaar. Hiermee kunnen wethouders en ambtenaren worden overtuigd van de wenselijkheid om te investeren in groen. De scan biedt volgens de deelnemers perspectief voor het in kaart brengen van de baten van groen.
3. 'Op naar een reken- en communicatie-instrument' onder leiding van Joke Luttik (Alterra). Dit instrument is ontworpen om samen met stakeholders te bespreken wat de belangrijkste ecosysteemdiensten zijn in een natuurgebied. Vervolgens biedt het instrument een rekenmodule om de baten te berekenen.
Ursula Kirchholtes (Witteveen en Bos), opdrachtnemer van TEEB in de stad, gaf naderhand een reflectie: "We zijn op de goede weg. Groen levert financiële baten en er is behoefte aan een concreet rekeninstrument om de baten van groen zichtbaar en hanteerbaar te maken, ook voor bestuurders. Er is echter nog een lange weg te gaan. Een integrale aanpak en 'ontschotten', ook binnen een gemeente, is nodig... De beschikbaarheid van kengetallen maakt het mogelijk om baten te berekenen. Er zijn marktimperfecties: de baten komen niet vanzelfsprekend bij de investeerder terecht of worden pas op langere termijn zichtbaar."
Presentaties komen op de VVM-website onder activiteiten bijeenkomst "De baten van groen hanteerbaar: TEEB in de stad" op 21-9-11. Voor meer informatie en de TEEBIS-nieuwsbrief: Henk Kuijpers (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.) of Astrid Bielderman (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.), Gemeente Apeldoorn. De organisatie van de VVM-bijeenkomst was in handen van de sectie Biodiversiteit: Marian Hopman, Jacomijn Pluimers en Fenneke van der Vegte.
