Op Prinsjesdag heeft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) de publicatie 'Een delta in beweging. Bouwstenen voor een klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland' uitgebracht. Het PBL heeft onderzocht hoe Nederland zich beter kan wapenen tegen het klimaat en de weersinvloeden. Welke mogelijkheden zijn het meest effectief om het overstromingsrisico te verkleinen? Hoe kunnen we de zoetwatervoorziening veilig stellen en hoe maken we natuur en stedelijk gebied klimaatbestendig? Klimaatveranderingen maken Nederland meer kwetsbaar voor overstromingen, wateroverlast, droogte en hitte. Het PBL concludeert onder andere dat het versterken van dijken tot zogeheten doorbraakvrije dijken een doelmatige aanpak is waarmee het overstromingsrisico aanzienlijk kan worden verkleind. Daarnaast kunnen door nú rekening te houden met de eisen van klimaatbestendigheid in het stedelijk gebied, de extra kosten in de toekomst aanzienlijk worden beperkt.
Doorbraakvrije dijken verkleinen de gevolgen van een overstroming
Circa 60% van Nederland is gevoelig voor overstromingen vanuit zee of vanuit de rivieren. Het overstromingsrisico kan structureel worden verkleind als de Rijksoverheid zich niet alleen zou richten op de beperking van overstromingskansen (door dijken in het hele land te verhogen), maar ook op het verkleinen van de gevolgen van een overstroming. Een doelmatige maatregel hiervoor is het versterken van dijken tot zogeheten doorbraakvrije dijken, vooral in dichtbevolkte gebieden waar ook veel materiele schade is te verwachten (zie figuur). Deze extra stevige dijken kunnen een overstroming in zeer extreme omstandigheden (dat komt eens per 1.250-10.000 jaar voor) niet altijd voorkomen, maar zorgen er wel voor dat de schade beperkt blijft. Het water stroomt dan slechts in kleine hoeveelheden over de dijk heen, in plaats van dat de dijk bezwijkt waardoor veel grotere hoeveelheden water het achterliggende gebied binnenstromen. Omdat door deze doorbraakvrije dijken (ook wel Deltadijken genoemd) het overstromingsgevaar aanzienlijk afneemt, hoeven in het achterliggende gebied minder aanpassingen in de bebouwde omgeving plaats te vinden om de mogelijke gevolgen van een overstroming te verminderen. Denk hierbij aan het verhogen van dichtbebouwde gebieden of verschuiven naar minder risicovolle locaties. Dit soort aanpassingen is vaak moeilijk te realiseren en kosten veel tijd en geld. De extra investeringskosten in doorbraakvrije dijken kunnen meevallen als deze worden gekoppeld aan bijvoorbeeld de herstructurering van het stedelijk gebied langs rivieren en de kust of het op orde brengen van de waterkeringen in het hoogwaterbeschermingsprogramma. Een dijk kan bijvoorbeeld tegelijkertijd dienst doen als weg of als boulevard.
Figuur Indicatie van investeringskosten en schaderisico door overstroming 2020-2050
Daarnaast moet in het rivierengebied ruimte open blijven voor de opvang van steeds meer water vanuit de rivieren. Dit betekent niet dat er in die gebieden geen activiteiten kunnen plaatsvinden. Bouwen op terpen of palen, landbouw, recreatie of het creëren van een internationaal waardevol natuurgebied zijn mogelijkheden. Dit vraagt wel om sturing van de ruimtelijke inrichting.
Bij aanpassingen in steden gelijk investeren in de klimaatbestendigheid
In steden uit de klimaatverandering zich door wateroverlast, hitte en droogte. Vooral in het hoogstedelijke gebied kunnen de effecten van klimaatverandering een probleem vormen en juist hier is het lastiger om aanpassingen te doen om wijken klimaatbestendig te maken. Sommige verbeteringen zoals die op gebouw- of straatniveau zijn relatief eenvoudig te realiseren zoals isolatie, groene daken of wateropvang op straat. Maatregelen op wijkniveau of stadsniveau als warmtekoudeopslag, aanleg van parken en waterpartijen of aanpassing van rioleringssystemen vergen meer inspanning en tijd. Als gemeenten, projectontwikkelaars, woningcorporaties en particuliere eigenaren bij investeringen in de gebouwde omgeving en stedelijke voorzieningen (aanleg nieuwe woonwijken, herstructurering, renovatie, onderhoud) consequent rekening houden met de eisen die klimaatbestendigheid stelt, kunnen de extra kosten hiervoor beperkt zijn.
'Een Delta in beweging' is tegelijkertijd uitgekomen met het Deltaprogramma van de Deltacommissie onder leiding van Deltacommissaris Wim Kuijken (zie www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/deltaprogramma). Het is bedoeld om de politiek-bestuurlijke afwegingen met wetenschappelijke kennis te ondersteunen. De publicatie is het resultaat van een nauwe samenwerking tussen het PBL, Deltares, Kennis voor Klimaat en Klimaat voor Ruimte.
Publicatie downloaden? Klik op download publicatie (17 MB). Nadere informatie: Olav-Jan van Gerwen, PBL, email: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.