In het Bestuurs Akkoord Water (BAW) is afgesproken dat rijk, provincies, gemeenten, waterschappen en drinkwaterbedrijven maatregelen zullen treffen voor een doelmatiger waterbeheer. Hiermee wordt gestreefd naar een doelmatigheidswinst die oploopt tot jaarlijks € 750 miljoen in 2020. Met de door Sterk Consulting ontwikkelde en door de Unie van Waterschappen geadopteerde methode Kosten Baten Waterbeheer wordt de MKBA-systematiek toepasbaar gemaakt voor kleinere projecten en lagere overheden.
De waterbeheerders in Nederland hebben de handschoen opgepakt en zoeken mogelijkheden om doelmatigheidwinst te realiseren. Daarbij ligt gebruik van economische instrumenten voor de hand, maar bij lagere overheden worden instrumenten zoals de OEI systematiek voor Maatschappelijke Kosten-Baten Analyses veelal als te ingewikkeld en te academisch ervaren. Toepassing ervan is dan ook eerder uitzondering dan regel. Met Kosten Baten Waterbeheer (KBW) hebben de waterbeheerders nu een economisch instrument ontwikkeld dat wel actief en breed wordt opgepakt. KBW is namelijk geadopteerd door de Werkgroep Middelen van de Unie van Waterschappen (UvW) en het Cluster Monitoring, Beleid en Evaluatie (MRE).
Wat is KBW?
KBW is een instrument en een gedachtegoed dat is afgeleid van de maatschappelijke kosten-batenanalyses. KBW is een methode waarmee keuzes in projecten en beleid tegen elkaar kunnen worden afgewogen op basis van een overzichtelijke analyse van financiën en (maatschappelijke) effecten. Het ontwikkelen en implementeren van het KBW-instrumentarium heeft tot doel:
• Het bevorderen van de doelmatigheid van de organisatie omdat keuzes in projecten en beleid (nog) zorgvuldiger en met behulp van een standaardmethode worden gemaakt;
• Het zowel intern als extern transparant en aantoonbaar maken van hoe kosten en baten een rol spelen in de besluitvorming;
• Te komen tot een betere stroomlijning van informatie-uitwisseling tussen Rijk en regionale waterbeheerders.
Doen wat nodig is!
Belangrijk uitgangspunt voor KBW is dat er geen systeem om het systeem wordt opgetuigd. Steeds weer wordt het uitgangspunt gehanteerd dat er een goede balans moet zijn tussen de vereiste inspanning voor het toepassen van het instrumentarium en het beoogde resultaat. KBW bestaat dan ook uit een aantal modules. In de figuur ziet u dat de eenvoudige modules van KBW frequent zullen worden toegepast, terwijl de complexere analyses in veel beperktere mate aan de orde zullen zijn.
De essentie van ieder van de modules is:
• Module 0: beargumenteerd niets doen; Wanneer in voorkomende gevallen keuzes noch financiële noch maatschappelijke gevolgen hebben, kan beargumenteerd worden afgezien van KBW.
• Module 1: Een financiële analyse; Dit is een module waarin een aantal financiële parameters moet worden berekend. Gekozen is voor inzicht in de omvang van de initiële investeringen en de jaarlijkse kosten. Dit is aan de orde bij projecten die wel financiële maar geen maatschappelijke effecten hebben
• Module 2: Een financiële analyse aangevuld met een kwalitatief beeld van maatschappelijke effecten; Deze afweging wordt gemaakt bij projecten waarbij niet alleen de financiële maar ook de maatschappelijke argumenten een rol spelen in de besluitvorming. De waterschappen kiezen er hierbij voor hun eigen doelen zoals geformuleerd in het Waterbeheerplan (WBP) altijd mee te nemen in de beoordeling.
• Module 3: Een maatschappelijke kosten baten analyse; Het kan voorkomen dat ook de informatie uit module 2 nog steeds onvoldoende houvast biedt voor een goed beslissing. In die gevallen kan men ertoe besluiten een volledige kosten-batenanalyse uit te voeren. Bij waterschappen, maar ook bij andere overheden is dit incidenteel aan de orde.
Leidt het gebruik van KBW tot doelmatigheidswinst?
Het valt op dat veel van de activiteiten die overheden in het kader van het Bestuursakkoord Water plannen om de kosten omlaag te brengen feitelijk 'bezuinigingen' zijn. Men zet sterk in op gezamenlijke inkoop, professionaliseren van inkoop, samenwerken, minder personeel, et cetera. Dat is op zichzelf natuurlijk een doeltreffende manier om kosten te verlagen. Maar doelmatigheid impliceert veel meer dan het hanteren van de kaasschaaf of erger de botte bijl. Doelmatigheid impliceert namelijk een relatie tussen de prestatie en de prijs. Denk dus niet alleen na over hoe er bezuinigd kan worden (hetzelfde doen maar dan iets goedkoper), maar denk vooral na over de prestatie (iets anders met een andere prijs). Met KBW worden overheden uitgedaagd en in de gelegenheid gesteld op een overzichtelijke en transparante wijze na te denken over alternatieve oplossingen. Die overheden die hun eigen kennis en creativiteit op de juiste manier weten te kanaliseren kunnen wel eens de winnaars van morgen zijn. En dat zonder een kaasschaaf!
Meer informatie over KBW is verkrijgbaar via de helpdesk water www.helpdeskwater.nl/onderwerpen/water-ruimte/economische_aspecten/kosten-baten-water) of bij Sterk Consulting via, drs. Robert van Cleef: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken., mobiel: 06-43048381, www.sterkconsulting.nl.