Om maatregelen effectief en efficiënt te implementeren kunnen economische instrumenten worden gebruikt. Dit is dan ook de reden dat de Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRM) economische prikkels noemt als beheermaatregelen die het voor de gebruikers van het mariene ecosysteem economisch interessant maken om zich zo te gedragen dat het bereiken van de goede milieutoestand wordt bevorderd.
In Nederland is het gebruik van economische instrumenten in het waterbeheer al decennia lang gemeengoed. Zo worden de rioolwaterzuiveringsinstallaties betaald uit de zuiveringsheffing, wordt drinkwater betaald per m3 en bestaat er een grondwaterheffing voor het onttrekken van grondwater.
De afgelopen jaren is een groot aantal studies uitgevoerd op het gebied van economische instrumenten in het waterbeheer. Daarbij is een inventarisatie gemaakt van de instrumenten die nu al worden ingezet en is onder meer gekeken naar de vraag welke mogelijkheden er bestaan om de huidige instrumenten effectiever en efficiënter te maken (zie www.helpdeskwater.nl/onderwerpen/water-ruimte/economische_aspecten/economische/). Deze studies zijn uitgevoerd mede naar aanleiding van de vereisten vanuit de Europese Kader Richtlijn Water (KRW) en hebben daarom betrekking op instrumenten die gericht zijn op het beïnvloeden van het gebruik van zoet water.
Voor het mariene milieu was een dergelijke analyse nog niet uitgevoerd. Als onderdeel van de verplichtingen voor de KRM, en omwille van het streven naar efficiëntie in het waterbeleid, bestond behoefte aan een analyse van economische instrumenten die momenteel worden toegepast in het mariene milieu en de mogelijkheden voor intensivering en aanpassing van deze bestaande of nieuwe economische instrumenten om uiteindelijk te komen tot een nog efficiënter en effectiever beheer van het mariene milieu.
Vandaar dat in deze studie een overzicht wordt gegeven van de verschillende instrumenten die momenteel worden toegepast ter bescherming van het mariene milieu en worden de mogelijkheden beschreven om het bestaande instrumentarium uit te breiden en/of te verbeteren teneinde de doelstellingen van de KRM (met name met betrekking tot afval) effectief en efficiënt te realiseren.
In deze studie is nauw samengewerkt met vertegenwoordigers van verschillende sectoren, om zoveel mogelijk gebruik te maken van hun sectorspecifieke kennis en een overzicht te kunnen krijgen van maatregelen en instrumenten die op zo veel mogelijk draagvlak bij de verschillende sectoren kunnen rekenen.
Uit deze studie blijkt dat de sectoren veel verwachten van bewustwording bij zowel recreanten als strandtenthouders door middel van certificering van schone stranden. Dit zou bijvoorbeeld kunnen door een koppeling aan initiatieven als de blauwe vlag of green key ('do it yourself beaches'). Een ander perspectiefrijk initiatief is de 'clean ship index' (CSI), waarbij de hoogte van de havengelden afhankelijk wordt gesteld van de milieuvriendelijkheid van schepen. Daarnaast zou het project Fishing for litter, dat momenteel op kleine schaal plaatsvindt, kunnen worden uitgebreid. Verder bestaan momenteel nog grote verschillen tussen havens in verschillende landen met betrekking tot de regels betreffende de havenontvangstinstallaties. Uniformiteit hierin zou het aantrekkelijker maken om scheepsafval in de haven af te geven en zou het ongewenst shoppen met afval kunnen voorkomen.
Wat opvalt bij veel van deze initiatieven is dat ze niet veel geld kosten, maar naar verwachting wel een significante bijdrage leveren aan het realiseren van de KRM doelstellingen voor wat betreft het reduceren van de hoeveelheid afval in de Noordzee. Het gaat immers vooral om bewustwording bij burgers en sectoren ('do it yourself beaches'; 'clean ship index'), het uitbreiden van bestaande initiatieven (Fishing for litter), maar ook het meer bekend maken en uniformeren van bestaande regels en instrumenten (havenontvangstinstallaties). Om de KRM-doelstellingen met betrekking tot afval daadwerkelijk effectief en efficiënt te realiseren, zouden de afspraken over deze en (mogelijk) andere instrumenten op hetzelfde niveau moeten plaatsvinden als waarop het probleem speelt: grensoverschrijdend. De overheid kan hierin faciliteren, maar de sectoren zullen het uiteindelijk moeten doen.
Meer informatie kan worden verkregen bij Rob van der Veeren: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.. Het rapport Assessment of economic instruments for the Marine Strategy Framework Directive (Sterk Consulting, 2011) kan worden gedownload van www.noordzeeloket.nl/krm/stand_van_zaken/nationaal_traject/Economische_analyses_2011/.
