In verschillende Europese landen bestaat interesse in wateremissiehandel (Water Emissions Trading, WET), zoals geïllustreerd wordt door de ongeveer 14 onderzoeken die in een recente Engelstalige meta-studie worden samengevat. De hoofdconclusie is dat Europese richtlijnen de ruimte voor WET beperken, en dat Europese begeleiding, juridische aanpassingen, en steun nodig zijn. De voordelen van WET zijn voornamelijk kostenbesparingen op, en innovatie van waterkwaliteitsbeheer. Maar ook in de huidige juridische context en zonder Europese coördinatie en begeleiding, is WET al mogelijk.
Met WET is in de VS al enkele decennia ervaring, maar in Europa zijn er slechts studies naar gedaan. Dat WET nu al kan in Europa, wordt geïllustreerd door de goed uitgewerkte Zweedse plannen, en het plan voor nutriëntenhandel voor de Oostzee ('Baltic Sea Action Plan'). Veel van de studies wijzen op (gepercipieerde) juridische problemen bij toepassing van WET. De huidige EU-richtlijnen (voornamelijk IPPC, Nitraatrichtlijn en KRW) beperken de mogelijkheid van emittenten om meer uit te stoten dan het beginsel van 'beste beschikbare technieken' en de overige regelgeving toelaten. Maar het is wel mogelijk om met WET de additionele reductiemaatregelen (nodig voor de beoogde goede ecologische toestand) op de meest kosteneffectieve manier te verdelen. De bestaande regelgeving kan zelfs gunstig zijn voor WET omdat ze 'hot spots' (opeenhoping van emissies) voorkomt, een van de risico's van WET. Dit wordt geïllustreerd met onderstaande figuur.
Figuur 1. Verhandelbare rechten kunnen bovenop bestaand beleid komen, bijvoorbeeld als het bestaande (Europese) beleid niet afgeschaft kan worden. Er kan dan toch ruimte zijn voor winstgevende handel. Zo kan bedrijf A goedkoop reduceren tot onder niveau 1. Bedrijf B koopt emissierechten van A om boven niveau 1 te mogen emitteren. De bedrijven C en D kunnen alleen duur reduceren, en reduceren daarom slechts voor zover dat door bestaand beleid verplicht is: tot niveau 2 – dat is mogelijk doordat ze emissierechten kopen van bedrijf E dat zeer kosteneffectieve reductiemogelijkheden heeft ontdekt. De laatste kolom illustreert dat het geheel precies het afgesproken milieudoel (= de cap) haalt.
Ook is er een oplossing voor de betaalbaarheid van het systeem voor de landbouwsector. Het is mogelijk om bij de initiële allocatie van rechten de landbouwsector relatief ruim te bedelen. Agrarische bedrijven die goedkope reductiemaatregelen uitvoeren, zullen er financieel op winnen. Deze oplossing is weliswaar niet conform 'De Vervuiler Betaalt' op sectorniveau, maar wel op individueel niveau. Immers, een emittent die kosteneffectieve reductiemaatregelen níet neemt, loopt inkomsten mis (betaalt).
Transactiekosten belemmeren de handel en de effectiviteit van het systeem. Gestandaardiseerde routines, transparante processen, en online marktplaatsen (een soort internetbeleggen, zie bijvoorbeeld www.nutrientnet.org) kunnen handel gemakkelijk en goedkoop maken. Leges en heffingen op transacties, bureaucratie, overbodige detailregulering, en gepercipieerde risico's moeten vermeden worden.
WET is wezenlijk anders dan de handel in broeikasgassen. De emissiehandel in broeikasgassen is de ideale toepassing voor emissiehandel omdat het niet uitmaakt waar de emissies plaatsvinden en een wereldwijd emissieplafond mogelijk is. Bij wateremissiehandel moet het handelsgebied kleiner zijn omdat het gebruik van rechten en de emissies die daarmee samenhangen, niet teveel geconcentreerd mogen worden om 'hotspots' te voorkomen. Een WET-systeem kan bijvoorbeeld toegepast worden in het stroomgebied van een grote rivier om een doelstelling te halen bij de monding van de rivier. Maar ook kan een doelstelling voor een bepaald waterlichaam gerealiseerd worden met WET als er slechts enkele emittenten lozen op dat waterlichaam. Het aantal deelnemers aan een WET-systeem kan dus variëren van twee tot duizenden. Bij weinig deelnemers zal geen liquide markt ontstaan met stabiele prijzen, maar toch kunnen voordelige transacties plaatsvinden. Overigens kunnen handelsgebieden voor WET elkaar ook overlappen, zodat voor één emissie rechten van beide systemen nodig zijn.
Behalve eutrofiëring kunnen met WET o.a. koelwaterlozingen en mogelijk zelfs prioritaire stoffen aangepakt worden. WET past goed binnen de KRW, maar kan ook gebruikt worden bij de KRM (Kaderrichtlijn Mariene Strategie), bijvoorbeeld in de Noordzee en (zoals boven genoemd) de Oostzee. Het meest voor de hand ligt echter om in Europa eerst met eutrofiering ervaring op te doen in enkele pilotprojecten, omdat hierover de meeste literatuur bestaat en kennis aanwezig is. Een pilot met emissiehandel voor koelwaterlozingen is echter mogelijk juridisch eenvoudiger.
Nadere informatie bij Michiel Wind, Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken., tel. 035-6668753. Zie ook www.eco-consult.nl, waar het rapport te downloaden is, evenals de presentatie gegeven op de conferentie van de International Water Association, Dublin op 14-5-2012. Op deze conferentie is ook een resolutie opgesteld die de EC vraagt om WET te ondersteunen en te begeleiden.
