Vanwege het recente ontstaan was er geen model voorhanden waarmee het ontstaan en de ontwikkeling van LDEB getest konden worden. Daarom is er eerst op basis van wetenschappelijke literatuur een model ontworpen dat is voorgelegd aan vijf experts op het gebied van lokale duurzame energie. Hun inzichten zijn verwerkt in het model en vervolgens empirisch getest aan de hand van 13 persoonlijke interviews met betrokkenen in Nederland en een enquête met dezelfde vragen waaraan 17 andere Nederlandse LDEB hebben deelgenomen. Hieronder volgt een beknopte samenvatting van de belangrijkste bevindingen van dit onderzoek.
Foto: Verschillende LDEB in Nederland kopen en beheren collectief een of meer windmolens
Om te beginnen is er een variëteit van oorzaken voor het oprichten van LDEB. Een sterke aanleiding vormt de groeiende drang naar meer controle over de energieproductie en daarmee naar meer onafhankelijkheid van met name conventionele energiebedrijven. Daarnaast is het uitblijven van adequaat handelen van zowel deze energiebedrijven als overheden in het waarmaken van de doelstelling voor het verduurzamen van de energiemarkt een veelgenoemde aanleiding. Een terugkerend voorbeeld hiervan is het instabiele en steeds wisselende stimuleringsbeleid voor duurzame energie, dat veel onzekerheid en frustratie creëert. Opmerkelijk is dat hierdoor een groeiend aantal initiatieven besluit niet op de overheid te wachten en zelf kleinschalige en commercieel rendabele projecten onderneemt zonder afhankelijk te zijn van subsidies. Verder heeft het oprichten van LDEB vaak een ideëel doel zoals het vergroenen van de energiemarkt of het verbeteren van de sociale cohesie in een gemeenschap. In relatie tot de laatst genoemde wordt de oprichting van LDEB regelmatig gezien als middel om krip, vergrijzing of teruglopende publieke voorzieningen voor bijvoorbeeld bibliotheken en zwembaden, waar verschillende regio's mee kampen, tegen te gaan.
Naast bovengenoemde aanleidingen is het van belang dat zowel de initiatiefnemers als de potentiële leden zich een positief beeld vormen over het oprichten van LDEB. De aanwezigheid van bestaande en operationele LDEB, die daarmee aantonen dat lokaal duurzame energie mogelijk is, is essentieel in de beeldvorming. Daarnaast zijn zowel organisaties die de uitwisseling van kennis tussen LDEB faciliteren ('Wij krijgen Kippen' of 'e-Decentraal') als de zichtbaarheid van de toegepaste duurzame technologieën voor omwonenden, belangrijke factoren die de lokale perceptie beïnvloeden.
Een derde aspect dat doorslaggevend is in het oprichtingsproces is het lokale draagvlak voor LDEB. Met name organisatorische keuzes hebben hierop een duidelijke invloed. Makkelijke en toegankelijke participatiemogelijkheden voor omwonenden, de mogelijkheid voor leden om invloed uit te oefenen of inspraak te hebben op het beleid van de organisatie en de mogelijkheid voor leden en omwonenden om mee te kunnen delen in eventuele voordelen, zijn organisatorische kenmerken die een positieve invloed hebben op het lokale draagvlak. Ook de mate van sociale cohesie in een regio kan bepalend zijn voor de mate van lokaal draagvlak; zo is er in plattelandsgemeentes over het algemeen een sterker sociaal netwerk dan in stedelijk gebied. LDEB kunnen daarnaast d.m.v. een samenwerkingsverband met een gerenommeerde organisatie extra vertrouwen scheppen. Verder maakt het kiezen voor zichtbare technologieën niet alleen het abstracte begrip 'duurzame energie' tastbaarder, het genereert bovendien publiciteit en bekendheid onder de lokale bevolking. Het verschaffen van feedback over de gebruikte of bespaarde hoeveelheid energie kan tevens een significante invloed hebben op het draagvlak. Een slimme meter of buurtbewoner die communiceert hoeveel energie en daarmee geld er bespaard kan worden met isolatie of eigen opwekking wordt als zeer invloedrijk en aanstekelijk ervaren.
Tenslotte blijken technologische en economische afwegingen invloed te hebben op het oprichtingsproces. Technologische aspecten zoals efficiëntie, betrouwbaarheid en kwaliteit van duurzame technologieën worden vaak meegenomen in de keuze voor een bepaalde technologie of leverancier. Dit is belangrijk omdat sceptici en tegenstanders de ontwikkeling van LDEB met een vergrootglas volgen en tegenslagen breed uitmeten. Daarnaast zijn economische afwegingen zoals de terugverdientijd en de initiële investering zeer bepalend voor de keuze van een duurzame technologie. Recente technologische ontwikkelingen scheppen bovendien een gunstige financiële uitgangspositie voor het oprichten van een LDEB. Waar een aantal jaren geleden zonnepanelen als onrendabel werden bestempeld, is het tegenwoordig in veel gevallen wel economisch verantwoord om hierin te investeren.
Ondanks de significante toename van LDEB in de afgelopen jaren, zijn er nog steeds een aantal barrières die grootschalige ontwikkeling in de weg staan. De overheid kan hierin een belangrijke rol spelen door de huidige wetgeving rondom zelflevering aan te passen, een stabiel en eenduidig subsidiebeleid te voeren en zich toe te leggen op het faciliteren van kennisdeling tussen LDEB.
Dit artikel is gebaseerd op de resultaten van het afstudeeronderzoek: Boon, F. 2012: Local is Beautiful – The emergence and development of local renewable energy organisations, Universiteit Utrecht
Inlichtingen: Frank Boon (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.)
