Onderzoek, uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, legt de fundamentele problemen bloot die de nieuwbouwsector ervan weerhouden om snel en doelgericht te innoveren richting 'bijna energieneutraal' bouwen in 2020. Deze fundamentele problemen kunnen niet opgelost worden met kortetermijnoplossingen zoals extra subsidies of het verruimen van de investeringsruimte bij opdrachtgevers. Oplossingen zouden zich moeten richten op fundamentele problemen die ontstaan door o.a. de grondmarkt, een inefficiënte verdeling van financiële middelen over het bouwproces en een beperkte markt voor experimentele technologieën, bouwwijzen en bouwconcepten.
Fundamentele innovatieproblemen
De meningen over wat de innovatieproblemen in de nieuwbouwsector zijn, verschillen sterk en zijn afhankelijk van de positie die partijen in het innovatiesysteem innemen. Deze posities beïnvloeden in hoge mate welke problemen men als belangrijk ziet en welke oplossingen daarbij passen. De daadwerkelijke innovatieproblemen op systeemniveau worden hierdoor gemaskeerd en de gekozen oplossingen, vaak gericht op de korte termijn, houden het bestaande bouwproces grotendeels in stand in plaats van dat ze verandering stimuleren.
Economische crisis als moment van bezinning
De huidige dip in de woningbouw als gevolg van de economische crisis kan een uitstekend moment van bezinning zijn. Huidige maatregelen zijn echter veelal gericht op kortetermijnoplossingen zoals extra subsidies of het verruimen van de investeringsruimte bij opdrachtgevers. Deze maatregelen houden het bestaande bouwproces grotendeels in stand en lossen de fundamentele innovatieproblemen in het bouwproces niet op. Het onderzoek laat zien dat de fundamentele problemen elders liggen en o.a. te maken hebben met bestaande grondposities die een hoge toegangsbarrière vormen voor nieuwe en meer innovatieve ondernemers, een inefficiënte verdeling van financiële middelen over het bouwproces, het bestaan van een beperkte markt voor experimentele technologieën, bouwwijzen en bouwconcepten, een sterk conservatieve lobby vanuit partijen die baat hebben bij het in stand houden van het huidige bouwproces en wetgeving die innovatie nog onvoldoende stimuleert. Een schematisch overzicht van de fundamenele problemen gerangschikt naar zeven thema's is te vinden in tabel 1.
Tabel 1: Meest fundamentele oorzaken van innovatieproblemen in het innovatiesysteem binnen zeven thema's
| Grond | - Bestaande grondposities zetten particuliere opdrachtgevers buiten spel en veroorzaken een hoge toetredingsbarrière voor nieuwe ondernemers met weinig concurrentie (en innovatie) tot gevolg. |
| Projectgebonden aanpak (leren) | - De sector leert weinig van elkaar, van voorgaande projecten, andere sectoren en het buitenland, mede door bouwen volgens de traditionele projectgebonden aanpak. |
| Conservatisme |
- Veel bouwbedrijven passen graag bewezen maar minder innovatieve technologieën toe. |
| Bouwconcepten | - Bouwconcepten bezitten de potentie om het bouwproces efficiënter te maken, maar zijn nog niet ver genoeg doorontwikkeld en kunnen beter worden ondersteund in beleid. - De vraag naar bouwconcepten blijft achter. |
| Resources | - Bewoners vragen te weinig naar innovatieve energie-efficiënte woningen. - Projectgebonden aanpak heeft (te) duur voortraject. - Grond- en exploitatiewinsten worden niet ingezet voor innovatie |
|
Energieprestatiecoëfficiënt (EPC) |
- Het stapelen van maatregelen in het kader van de EPC is niet bevorderlijk voor de toepassing van nieuwe technologieën. |
|
Experimenteerruimte |
- Gemeenten maken beperkt gebruik van de ruimte die wet- en regelgeving biedt om in het geval van experimenten af te wijken van het Bouwbesluit. - Gebouweisen zijn bindend op nationaal niveau (Bouwbesluit) en gemeenten kunnen daardoor beperkt aanvullende eisen aan nieuwbouwwoningen stellen. |
Verbetervoorstellen
Het rapport presenteert elf verbetervoorstellen, die kunnen bijdragen aan het creëren van een Nederlandse nieuwbouwsector die snel en doelgericht innoveert richting energieneutrale woningbouw. De voorstellen richten zich op o.a. het beperken van de vrijheid van private partijen op de grondmarkt, het creëren van een markt door gemeenten te stimuleren gebruik te maken van de ruimte die wet- en regelgeving voor experimenten biedt en het ontwikkelen van een instrumentarium om, na de economische crisis, grond- en opstalexploitatiewinsten meer in te zetten voor kwaliteitsverbetering van de woning.
Het rapport is hier te downloaden. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Alco Kieft (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.).
