Vanaf de oorsprong van hun discipline hebben economen zich beziggehouden met het belang van de natuur als hulpbron waarmee welvaart wordt gerealiseerd. Aan de hand van de geschiedenis van het economisch denken gaat het rapport 'Economic Viewpoints on Ecosystem Services' over de vraag waar economische ontwikkeling en bescherming van de natuurlijke leefomgeving samenkomen. Rond dit vraagstuk heeft het gebruik van de term 'ecosysteemdienst' een hoge vlucht genomen.
De populariteit van 'ecosysteemdiensten' staat op gespannen voet met de wetenschappelijke kritiek op het concept. Aan de ene kant hebben economen de slordige en verwarrende definities van de betreffende diensten bekritiseerd, die sterk afwijken van wat gewoonlijk onder een economische dienst moet worden verstaan: eindproducten die bijdragen aan het consumentennut. Aan de andere kant hebben ecologen erop gewezen dat het concept de complexiteit van natuurlijke systemen miskent, en dat de ecologische kennis om er invulling aan te geven tekort schiet. Het ecologisch denken past gewoon niet bij het mechanistische voorraad-stroommodel van de ecosysteemdienst-benadering.
Dit alles doet niets af aan het belang van het achterliggende vraagstuk. De visie van economen op natuur is door de tijd heen aan sterke verandering onderhevig geweest. De fysiocraten – Grieks voor 'de regering van de natuur' – dachten in de 18e eeuw dat alleen de landbouw waarde genereerde en zij hadden daarom een groot respect voor de natuur die immers een doorslaggevende rol speelt in het productieproces. Met het voortschrijden van de industriële revolutie veranderde deze houding. Bekende klassieke economen als Smith, Ricardo en Malthus (18e en 19e eeuw) beschouwden natuur nog als een volwaardige productiefactor, maar dit gold niet meer voor de neoklassieke denkrichting, die aan het begin van de 20ste eeuw opkwam.
Gaandeweg de 20ste eeuw kregen natuur en landschap steeds minder aandacht, en bij het ontstaan van de macro-economie in de jaren dertig speelden ze helemaal geen rol van betekenis meer. De moderne economische groeitheorie van Solow draaide om het menselijk kapitaal. Verder was het vertrouwen in de markt zo groot dat men het niet nodig achtte speciale aandacht aan de 'groene' collectieve goederen te schenken.
In de naoorlogse periode – en vooral de periode na 1970 (met onder meer de Club van Rome) – is een herleving van de aandacht onder economen te zien voor de waarde en het gebruik van natuurlijke hulpbronnen. Tegelijkertijd – vanaf de jaren '60 – zien we het ontstaan van de milieueconomie als apart terrein binnen de economie, gevolgd door de opkomst van de ecologische economie vanaf het einde van de jaren '80. Het grote verschil tussen die twee? Ecologische economie is, anders dan de milieueconomie, een kritische reactie op de algemene welvaartstheorie en accepteert de neoklassieke aannames niet. Volgens de ecologische economie is het natuurlijk kapitaal beperkt reproduceerbaar en substitueerbaar, zodat er grenzen aan de groei zijn. Dit wordt wel de 'harde' duurzaamheid genoemd.
Omdat markten bij het natuurlijk kapitaal niet bestaan of slecht functioneren, zijn binnen deze laatste modern-economische stromingen diverse waarderingsmethoden ontwikkeld om tot optimale allocatie van – in dit geval – het schaarse natuurlijk kapitaal te komen of tenminste tot onderbouwde beslissingen hierover. Deze waarderingsmethoden kunnen helpen inzicht te verschaffen in het feit dat het behoud van ecosystemen niet louter een kostenpost is, maar ook baten oplevert.
Door onwetendheid over de draagkracht van het totale ecosysteem, zijn de baten van natuur moeilijk te kwantificeren. Toch zal voor het voortbestaan van de mensheid een minimumniveau in stand moeten worden gehouden. Als de baten niet te bepalen zijn en het MKBA-instrument daardoor niet hanteerbaar is, kan voor de ex ante evaluatie van het natuurbeleid een beroep worden gedaan op de kosteneffectiviteitsanalyse.
Het rapport Economic viewpoints on ecosystem services kunt u hier downloaden. Nadere informatie: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Referentie: Silvis, H.J. and C.M. van der Heide (2013). Economic viewpoints on ecosystem services. Wageningen, Statutory Research Tasks Unit for Nature and the Environment (WOT Natuur & Milieu). WOt-rapport 123
