De aanschafbelasting voor personenauto's (de bpm) is sinds 2006 steeds sterker afhankelijk van de CO2-uitstoot van de auto. Hiermee probeert de overheid de verkoop van zuinige auto's met lage CO2-uitstoot te bevorderen. Uit een evaluatie van het PBL (Planbureau voor de Leefomgeving) blijkt dat deze vergroening van de bpm effectief is: het heeft geleid tot de verkoop van meer kleine en zuinige auto's en de grote, onzuinige modellen worden steeds minder populair.
Vergroening bpm is effectief
De autobelastingen in Nederland zijn in de afgelopen jaren 'vergroend': de hoogte van de belastingen is steeds sterker afhankelijk geworden van de CO2-uitstoot van de auto. Hiermee tracht de overheid de verkoop van zuinige auto's met een lage CO2-uitstoot te bevorderen. Dit beleid is effectief: er zijn steeds meer kleine en zuinige auto's verkocht, terwijl de grote, onzuinige modellen steeds minder populair zijn geworden. In deze studie is onderzocht in hoeverre de vergroening van de aanschafbelasting voor personenauto's (de belasting van personenauto's en motorrijwielen, bpm) in de periode 2006-2012 heeft bijgedragen aan de toegenomen verkoop van zuinige privéauto's met een lage CO2-uitstoot. Om de effectiviteit van de vergroening van de bpm te bepalen, zijn data verzameld over de aankopen van privéauto's in de periode van 2004 tot 2012. Op basis van de keuzes van autokopers is een model geschat voor de autotypekeuze. Dit model is ingebouwd in het bestaande automarktmodel van het PBL, zodat ook de invloed kan worden bepaald van het beleid op de omvang en de CO2-uitstoot van het totale autopark.
De modelanalyses laten zien dat de vergroening van de bpm de verkoop van zuinige auto's met een lage CO2-uitstoot effectief heeft gestimuleerd. Uitgaande van de door de fabrikanten opgegeven testwaarden, lag de gemiddelde CO2-uitstoot per kilometer van de nieuwe privéauto's die tussen 2010 en 2012 zijn verkocht, circa 4 à 5 procent lager dan zonder de vergroening van de bpm het geval was geweest. De keuze voor een autotype wordt in de privéautomarkt sterk beïnvloed door de aanschafprijs van de auto. Het sturen via de bpm is daarom een effectief instrument om de typekeuze van particuliere autokopers te beïnvloeden. De wegenbelasting en het brandstofverbruik van de auto blijken veel minder invloed te hebben op de autotypekeuze in de markt voor privéauto's. Een contextvariabele die van grote invloed is op de effectiviteit van de vergroening van de bpm, is het aanbod van zuinige auto's. Dit aanbod nam snel toe, waardoor de effectiviteit van het beleid werd vergroot. Andere contextvariabelen die van invloed zijn op die effectiviteit zijn de rentestand, het prijszettersgedrag van autofabrikanten, de economische situatie en het consumentenvertrouwen.
Een kanttekening bij het genoemde effect van 4 à 5 procent is dat de daling voor een deel voortkomt uit de manier waarop autofabrikanten het officiële brandstofverbruik en de CO2-uitstoot van auto's vaststellen. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat zij in de periode 2006-2012 meer dan voorheen gebruik hebben gemaakt van de marges in de Europese testprocedure om de CO2-uitstootwaarden in de test te verlagen. Deze werkwijze is in eerste instantie vooral toegepast voor de zuinigste automodellen, die door de vergroening van de bpm juist veel zijn verkocht. Deze modellen waren hierdoor in de praktijk minder zuinig dan volgens de test. In de praktijk lag de gemiddelde CO2-uitstoot per kilometer van de nieuwe auto's ongeveer 2,5 à 3 procent lager dan zonder het beleid het geval was geweest. Recente inzichten wijzen er overigens op dat de marges in de testprocedure inmiddels voor alle autotypen worden benut, waardoor het verschil tussen test en praktijk voor alle nieuwe autotypen vergelijkbaar is. De effectiviteit van de vergroening van de bpm kan hierdoor in komende jaren in de praktijk hoger uitvallen. De effectiviteit van de vergroening van de bpm op de CO2-uitstoot van het wagenpark werd ook gedempt door een lichte toename van het autobezit en -gebruik. De vergroening van de bpm was niet budgetneutraal, waardoor een verlaging van de nieuwprijzen resulteerde en het wagenpark in omvang toenam. Per saldo daalt door de vergroening van de bpm de totale CO2-uitstoot van de privéauto's die tussen 2006 en 2012 zijn verkocht met circa 2 procent.
Vooruitblik: afwegingen bij het (her)inrichten van het systeem van autobelastingen
Begin 2014 is begonnen met de voorbereiding van de Autobrief 2.0, waarin de fiscaliteit voor auto's voor de periode 2016 tot en met 2019 wordt uitgewerkt. Op basis van actuele wetenschappelijke kennis identificeren PBL en Policy Research een reeks afwegingen die kunnen helpen bij het (her)inrichten van het systeem van autobelastingen. Zo bestaat de kans dat bij de vergroening van de autobelastingen in Nederland een deel van de CO2-reductie weglekt omdat de regels voor Europese CO2-emissienormen voor personenauto's gelden voor Europa als geheel. In landen zonder fiscale stimulering kunnen daarom meer relatief onzuinige auto's worden verkocht. Ook zit er een spanning tussen het genereren van stabiele belastingopbrengsten en het stimuleren van de verkoop van zuinige auto's door het geven van belastingkortingen. Indien belastinginkomsten dalen ontstaat de behoefte om de regelgeving periodiek aan te passen, terwijl autogebruikers, -producenten en -verkopers juist hechten aan stabiele fiscale regels voor een langere periode.
U kunt hier het PBL-rapport Vergroening van de aanschafbelasting voor personenauto's; effecten op de verkoop van zuinige auto's en de CO2-uitstoot downloaden. U kunt hier het PBL-rapport Belastingkortingen voor zuinige auto's: afwegingen voor fiscaal beleid downloaden. Meer informatie: Gerben Geilenkirchen (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.).
