Steeds meer overheden overwegen het gebruik van alternatieve welvaartsindicatoren, zoals de Index voor Duurzame Economische Welvaart (ISEW) voor de opvolging van hun beleid. Deze geactualiseerde studie rapporteert over het verloop van de ISEW voor Vlaanderen en schetst het potentieel en het effectieve gebruik van de index voor de beleidsvoering in verschillende landen en regio's, waaronder Vlaanderen.
Duurzame economische welvaart
In tegenstelling tot het bruto binnenlands product (BBP) neemt de Index voor Duurzame Economische Welvaart sociale en milieuaspecten mee in de meting van de economische welvaart die gecreëerd wordt in een land of regio. De ISEW geeft op die manier een breder beeld van de economische welvaart en sluit ook beter aan bij de perceptie van welvaart door de bevolking.
De ISEW kijkt op macroniveau hoe een economie bijdraagt tot het welzijn van de bevolking. Dat gebeurt op basis van een afweging tussen de baten en de kosten van economische activiteiten. Die baten worden geschat op basis van de uitgaven van de huishoudens. Deze baten worden vervolgens aangepast voor onder meer de waarde van (onbetaalde) huishoudelijke arbeid, de welvaartsverliezen door inkomensongelijkheid en de welvaartsverhogende overheidsuitgaven (bv. in de gezondheidszorg). De kosten van economische activiteiten die binnen de ISEW worden meegenomen hebben betrekking op het verlies van ecosysteemdiensten. Het gaat om de degradatie van het milieu (water, lucht, klimaat en aantasting van de ozonlaag) en de uitputting van natuurlijk kapitaal.
Evolutie van de duurzame welvaart in Vlaanderen
Tussen 1990 en 2012 nam het BBP per capita voor Vlaanderen toe met 28 %. De ISEW per capita voor Vlaanderen nam in dezelfde periode minder snel toe, namelijk met 16 %.
Het BBP per capita nam toe tot 2008 en daalde nadien als gevolg van de financieel-economische crisis. Een periode van toename van de ISEW tussen 1990 en 2002 wordt afgebroken door een sterke daling tussen 2002 en 2008 (15% in totaal, of 2,1% op jaarbasis). De sterke daling van de ISEW tussen 2002 en 2008 werd in hoofdzaak veroorzaakt door een toename van de inkomensongelijkheid in Vlaanderen. De toename van de milieukosten op lange termijn droeg ook bij tot de daling van de ISEW per capita voor Vlaanderen, zij het in mindere mate.
Figuur 1: BBP versus ISEW per capita.
In 2009 steeg de ISEW per capita sterk (+11 %) en dit voornamelijk als gevolg van de daling van de kosten van onze economische activiteiten. Door de economische crisis daalde het gebruik van niet-hernieuwbare energiebronnen. In 2010 werd een omgekeerde beweging waargenomen. De ISEW per capita daalde in dat jaar sterk (-11 %) door de toename van het energiegebruik.
Inzichten voor een effectiever beleid
De economische, sociale en milieu-indicatoren die deel uitmaken van de ISEW bieden een brede waaier aan informatie voor beleidsmakers. De ISEW kan inzicht bieden in de bredere effecten van het gevoerde beleid en helpen om een effectiever beleid uit te stippelen dat het algemene welzijn op een duurzame manier verhoogt.
Een beleid dat inzet op milieukwaliteit kan de ISEW positief beïnvloeden ondanks een negatief effect op korte termijn op de bestedingen van huishoudens. Een daling van bijvoorbeeld de uitstoot van broeikasgassen en een efficiënter gebruik van niet-hernieuwbare hulpbronnen zal zich uiten in een daling van de kosten van luchtvervuiling of van klimaatverandering en een lagere totale vervangingskost voor het gebruik van niet-hernieuwbare energiebronnen. Binnen de ISEW kunnen de gedaalde milieukosten een tijdelijke daling van de bestedingen van huishoudens compenseren.
Het volledige rapport rond de ISEW voor Vlaanderen (1990-2012) is terug te vinden op http://www.milieurapport.be/Upload/main/0_onderzoeksrapporten/2014/Rapport_ISEW_Vlaanderen_Update_2014_TW.pdf. Voor verdere informatie of vragen kan u terecht bij Brent Bleys (Universiteit Gent – Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.) of Marleen Van Steertegem (MIRA - Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.).