Het Noordpoolgebied staat de laatste jaren meer en meer in de schijnwerpers, zowel (geo)politiek als in klimaatonderzoek. Door klimaatverandering smelten de ijskappen en wordt het gebied toegankelijk voor exploitatie. Hoe de veranderingen doorwerken op de wereldeconomie is echter nog maar weinig onderzocht. Ondersteund door vooraanstaande wetenschappers onderzoekt Ecorys de maatschappelijke kosten en baten van het smelten van de ijskappen.
Klimaatverandering in het Noordpoolgebied
Klimaatverandering heeft in het Noordpoolgebied (ook wel Arctisch gebied genoemd) een grotere weerslag dan in de rest van de wereld. Zo is de temperatuur in het gebied over de afgelopen honderd jaar bijna twee keer zo snel gestegen als het globale gemiddelde. Een belangrijk gevolg hiervan is het smelten van de ijskappen in het gebied. In 2007 lieten satellietbeelden zien dat het zomerijs in het gebied dramatisch geslonken was; iets wat onverwacht kwam, en zich in 2011 opnieuw voordeed. Volgens emeritus hoogleraar Peter Wadhams, een vooraanstaand klimaatwetenschapper aan Cambridge University, zal er over minder dan 30 jaar een ijsvrije zomer in het Noordpoolgebied zijn.
Figuur: Zomer zee-ijs in het Noordpool gebied: 2012 t.o.v. 2007 en 1979-2000
Het smelten van het ijs heeft op zijn beurt weer een reeks gevolgen. Door een verminderde weerkaatsing van zonlicht warmt het water in het gebied op en door het ontdooien van de bevroren bodem (permafrost) komen gassen als methaan uit de grond; beide zijn van grote invloed op de temperatuur, het weer en het klimaat op aarde. Naast effecten op weer en klimaat betekenen smeltende ijskappen ook dat het poolgebied makkelijker toegankelijk wordt voor de mens, bijvoorbeeld om er delfstoffen te winnen, en er komen scheepvaartroutes beschikbaar die de afstanden tussen Europa en Azië tot wel 40% kunnen reduceren ten opzichte van huidige routes.
Impacts van de veranderingen hebben veel facetten
Deze en vele andere veranderingen brengen kosten en baten met zich mee. In de volgende tabel wordt een overzicht gegeven van impacts:
Tabel 1: Overzicht van de impacts van klimaatverandering in het Noordpoolgebied
Lokale/regionale impacts | |
1. Arctische habitat | 2. Menselijke activiteiten |
|
|
Globale impacts | |
3. Zeespiegelstijging | 5. Ultraviolette stralingsniveaus |
|
|
4. Klimaatverandering | |
|
Nog veel onzekerheden – de scheepvaart als voorbeeld
Hoe groot de impacts op al deze aspecten zullen zijn, en wanneer ze zullen optreden, is echter zeer de vraag. Allereerst is onzeker hoe snel de klimaatverandering, en met name het smelten van zeeijs, zal gaan. Grotere pieken in het klimaat kunnen zorgen voor snellere afkalving in de zomer maar ook voor snellere ijsaangroei in de winter. Maar naast klimatologische factoren zijn er ook economische aspecten die maken dat de impacts lastig te voorspellen zijn. Als voorbeeld nemen we de scheepvaart. Een vrije vaarroute via de poolzeeën tussen Europa en Azië kan aantrekkelijk zijn: kortere afstanden, dus minder brandstof en een kortere reistijd. De huidige route kent echter beperkingen waaronder:
• De lengte van het vaarseizoen: tot op heden beperkte zich dat tot enkele maanden van het jaar.
• De route was nog niet echt ijsvrij: er zijn ijsbrekers nodig dan wel schepen met ijsklasse.
• De route loopt deels door Russische wateren en die vragen een forse vergoeding voor de verplichte ijsbrekerdiensten.
• Ondieptes: de echt grote schepen kunnen de route nog niet nemen, waardoor afstandsvoordelen deels teniet worden gedaan door schaalnadelen.
• Langs de route zijn nog nauwelijks voorzieningen, men maakt zich grote zorgen over het feit dat er veel te weinig search-and-rescue- en olie-opruimvoorzieningen beschikbaar zijn.
Deze en meer aspecten maken dat er weliswaar een stevige toename is te zien in het aantal vaarten langs de poolroutes, maar dat deze toch nog minder dan 0,1% van de mondiale scheepvaart uitmaken.
Een scan van effecten voor acht verschillende sectoren werd door Ecorys en anderen gemaakt als onderdeel van een EU studie "Strategic Environmental Assessment of the Arctic". Factsheets per sector zijn te vinden op www.arcticinfo.eu.
Nadere studie: het ICE-ARC project
In februari van dit jaar is het EU 7e kaderonderzoek ICE-ARC gestart: Ice, Climate and Economics in the Arctic, waarin klimaatdeskundigen, modelontwikkelaars en economen (waaronder Ecorys) samenwerken om te komen tot een beter zicht op de economische impacts van veranderingen in het Arctisch gebied. Uitgangspunt is dat de modellen, zoals die van het IPCC, weliswaar beogen alomvattend te zijn, maar dat de veranderingen in het Arctische zeeijs daar onvoldoende, of verborgen, in zijn opgenomen. Belangrijke vraag voor het project, dat tot en met 2017 zal lopen, is ook waar economische impacts neerslaan: wat zijn de effecten van veranderingen in het Arctisch gebied op bijvoorbeeld Europa, of voor het gebied zelf?
Literatuur: Ecorys (2014), Valuating the Arctic ice melt. http://www.ecorys.com/sites/default/files/files/Ecorys%20TR23671_ERP_Arctic_valuation_Final_public_2014.pdf
Voor nadere inlichtingen en verkrijging van gebruikte bronnen kunt u contact opnemen met Johan Gille (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.) of Rutger Beekman (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.).