Om tot effectiever klimaatbeleid te komen moeten maatregelen die zich op producenten richten worden vertaald naar prijsaanpassingen op consumentenniveau. Een belasting op bruto toegevoegde koolstof (BTK) kan hiervoor gebruikt worden. Dit heeft ook als voordeel dat oneigenlijke internationale concurrentie op koolstofprijzen wordt voorkomen.
De moeizame klimaatonderhandelingen tonen aan dat unilateraal klimaatbeleid een moeilijk proces is. Ook binnen de EU is er veel weerstand tegen hogere kosten voor het bedrijfsleven dat mondiaal moet opereren. Bedrijven vrezen een concurrentienadeel als zij substantiële kosten moeten maken om aan de klimaatdoelstellingen te voldoen. Een van de voornaamste problemen in de huidige klimaatsetting is daarbij dat klimaatbeleid vooral aangrijpt op productie: de productie van elektriciteit, staal, auto’s. Uiteindelijk zal een transformatie naar een koolstofarme economie echter ook via consumptie gerealiseerd moeten worden. Consumenten besluiten, op basis van relatieve prijzen en hun voorkeuren, waaraan ze hun inkomen besteden. Het is dan ook van belang dat het milieubeleid dat zich op producenten richt wordt vertaald naar prijsaanpassingen op consumentenniveau.
In een wereld met een uniforme koolstofprijs zal een dergelijke prijsaanpassing inderdaad plaatsvinden. Wanneer er echter niet-uniforme prijzen zijn, ontstaan er inefficiënties waardoor de vertaling naar prijzen op consumentenniveau niet langer plaatsvindt. Bedrijven kunnen ervoor kiezen om, in het licht van concurrentie uit gebieden waar CO2 minder of niet geprijsd is, de kosten van het CO2-beleid niet door te berekenen in de consumentenprijzen. Daarnaast vindt er de afgelopen twee decennia –en vermoedelijk daarvoor ook al- een geleidelijke verschuiving van materiaal- en energie-intensieve productie plaats naar landen buiten de EU, waar CO2 veelal niet geprijsd is. Dit impliceert dat CO2 in een steeds groter deel van onze consumptie geen prijs heeft. Dit zorgt ervoor dat wij, op consumentenniveau, geen goede afwegingen kunnen maken over de keuze voor producten en diensten. Een manier om hieruit te komen zou zijn om een belasting expliciet op koolstof op consumentenniveau te introduceren: de Bruto Toegevoegde Koolstof (BTK) belasting. CE Delft heeft onderzocht in hoeverre een BTK kan worden ingevoerd in de EU en welke effecten dit zou
hebben.
De BTK werkt analoog aan de BTW (belasting op toegevoegde waarde). Bij de BTW wordt in elke productiestap de verkoopprijs verhoogd met de BTW. Doordat bedrijven de BTW op de inkoop kunnen aftrekken van de BTW op de verkoop garandeert het systeem dat op bedrijfsniveau alleen de toegevoegde waarde wordt belast. Uiteindelijk betaalt de consument belasting over de volledige toegevoegde waarde die in de keten wordt gerealiseerd. Een systeem van de BTK werkt precies hetzelfde, met als verbijzondering dat niet langer de waarde wordt belast, maar de toegevoegde
koolstof.
|
Voorbeeld BTK Een staalproducent verkoopt staal aan een fabrikant van auto-onderdelen. Hij brengt deze fabrikant de BTK in rekening (stel 40 Euro per ton CO2) maar kan deze verrekenen met de BTK op zijn inkoop. Alleen zijn toegevoegde koolstof wordt belast. De fabrikant van auto-onderdelen maakt van het staal een autoportier. Hij verkoopt het autoportier aan een autofabrikant en brengt deze autofabrikant de BTK van de staalproducent plus zijn eigen toegevoegde koolstof in rekening. Hij krijgt aldus een vergoeding van de autofabrikant voor de betaalde BTK aan de staalproducent. De autofabrikant maakt een auto en brengt de BTK van de staalproducent, de onderdelenproducent en zijn eigen toegevoegde koolstof in rekening bij de klant. Stel dat die klant een zakelijke rijder is, dan kan hij de BTK op zijn beurt weer in mindering brengen bij de belastingdienst. Alleen de consument betaalt uiteindelijk de BTK. |
De hoogte van de toegevoegde koolstof kan worden bepaald met een systeem dat benchmarks en koolstofboekhouding combineert. De benchmarks geven voor elk product (finaal of intermediaire levering) een benchmark van toegevoegde koolstof. Levenscyclusanalyses en input-output-tabellen kunnen hiervoor de benodigde informatie opleveren. Ondernemingen kunnen daarnaast middels een monitoring- en verificatiesysteem hun eigen koolstofboekhouding bijhouden en aantonen of deze beter scoort dan de benchmark. In dat geval krijgen ze van de fiscus de mogelijkheid om een lager BTK-tarief te hanteren.
Omdat een BTK het moment van consumptie belast in plaats van het moment van productie, ondervindt het Europese bedrijfsleven niet langer een nadeel ten opzichte van concurrenten uit landen zonder klimaatbeleid. Dit maakt het mogelijk om veel hogere CO2-prijzen te hanteren dan thans het geval is. In onze analyse zijn we uitgegaan van CO2-prijzen die stijgen tot €150/tCO2 in 2030, oplopend tot €250/tCO2 in 2050. Uit onderzoek blijkt dat dergelijke prijzen de marginale bestrijdingskosten weergeven die tot een optimaal pad van 80% reductie in 2050 leiden. Zulke prijzen zijn in het EU ETS niet te realiseren.
Wanneer de BTK in de plaats zou komen voor de BTW, vindt er netto ook geen kostenstijging voor consumenten plaats. Uit onze berekeningen blijkt dat de BTK vermoedelijk onvoldoende inkomsten genereert om de BTW volledig te vervangen – maar de inkomsten kunnen wel gebruikt worden om de BTW drastisch te verlagen van 21 naar 4% in 2030. Voedsel en energie worden veel duurder met een systeem van BTK. Dienstverlenende producten (restaurants, hotels) worden over het algemeen een stuk goedkoper.
Een dergelijk systeem van BTK, als vervanging van de BTW, heeft diverse voordelen. Allereerst worden zo de kosten van koolstof rechtstreeks bij de consument gelegd. De consument kan zo een betere keuze maken in zijn consumptiepatroon, rekening houdend met het feit dat koolstof geld kost. Ten tweede ondervinden bedrijven niet langer nadeel van het unilaterale klimaatbeleid. Ten
derde kan een BTK innovatie stimuleren. Bedrijven kunnen immers BTK-kosten besparen door minder CO2 uit te stoten (en dat in hun koolstofboekhouding door de fiscus te laten verifiëren). Dit zal een flinke stimulans vormen om door CO2-besparing de kosten van producten omlaag te brengen.
Het rapport “Carbon Added Tax as an alternative climate policy instrument” is via de website (www.cedelft.nl) en op aanvraag beschikbaar. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de projectleider, Sander de Bruyn (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.).
