De afgelopen jaren is het begrip circulaire economie steeds populairder geworden. Enerzijds komt dit door bedrijven die succesvol circulaire bedrijfsconcepten in de praktijk brengen. Anderzijds doordat circulaire economie veelbelovend is als een manier waarlangs de hele economie anders kan worden ingericht. Veelbelovend, maar de weg is nog lang.
Wat is nu die circulaire economie?
De circulaire economie is eigenlijk een misleidende term. Het ‘circulaire’ gaat niet over het macro-economische proces (dat is immers al een kringloop), maar over het circulair maken van de grondstoffen- en goederenkringlopen. Het is daarmee geen nieuw economisch model, maar vooral het nuttig en goed doordenken en inrichten van een doelmatige economie gericht op het efficiënte gebruik van grondstoffen en het verminderen en uiteindelijk elimineren van afvalstromen. Daarmee is circulaire economie een manier om een ander doel te realiseren, bijvoorbeeld duurzame vooruitgang of groene groei.
Circulaire bedrijfsmodellen
De manieren om grondstoffen beter te benutten, producten langer mee te laten gaan ofwel beter te benutten leiden tot een aantal mogelijke bedrijfsmodellen. De basis van die bedrijfsmodellen is een verdienmodel, dat wil zeggen een privaat rendement voor de ondernemer. De verdienmodellen hangen samen met beheer en onderhoud, reparatie, hergebruik en distributie, refurbishment (benutten van onderdelen in nieuwe apparatuur) en tenslotte recycling van zoveel mogelijk grondstoffen. De bedrijfsmodellen zijn uiteindelijk de drijvende kracht achter het creëren van de circulaire feedbackloops.
Van micro naar macro
Macro-economisch kan het succes van circulaire bedrijfsmodellen niet één-op-één worden vertaald naar economische groei en banen. Zo staan tegenover de circulaire winnaars de lineaire verliezers: bedrijven die nagenoeg dezelfde producten maken, maar niet-duurzaam. Ook leiden niet alle positieve effecten tot economische groei. De maatschappelijke winst die ontstaat doordat we minder goederen en diensten produceren, leidt juist tot minder economische groei, wel tot een beter milieu.
Het inschatten van de macro-economische effecten van de circulaire economie is met grote onzekerheid omgeven. Want niet alleen de ‘normale’ macro-economische variabelen wijzigen, het gaat uiteindelijk om een transitie van het hele systeem. Daarbij moeten zeer veel veronderstellingen worden gemaakt. Bijvoorbeeld over welke grondstoffenbesparing haalbaar kunnen zijn, in welke mate nieuwe producten en bedrijfsmodellen succesvol zullen zijn, hoe deze wijzigingen op elkaar inwerken en uiteindelijk wat daarvan de effecten zullen zijn op economische groei, maatschappelijke waarde, banen en milieu. Een haast onmogelijke opgave. Op basis van het werk van anderen hebben wij voor Nederland drie tentatieve scenario’s geschetst. Voor Nederland zijn de effecten waarschijnlijk positief:een van de scenario's komt uit op een werkgelegenheidsgroei met 83.000 banen. Dit komt vooral doordat we minder afhankelijk worden van invoer van grondstoffen en kennis over de circulaire economie kunnen exporteren.
Hoe komen we daar?
Het is geen uitgemaakte zaak dat Nederland steeds verder richting een circulaire economie gaat, laat staan dat het banen oplevert. Daar is nogal wat voor nodig.
Ten eerste moeten bedrijven circulair willen innoveren. Want de meeste verdienmodellen zijn erg innovatief, en dus onzeker. En dat ligt niet altijd voor de hand, zeker als je huidige verdienmodel op basis van niet-duurzame grondstoffen, producten of diensten nog rendabel is.
Consumenten spelen evenzeer een belangrijke rol. Zij moeten die circulaire producten en diensten uiteindelijk kopen. En zo lang zij massaal niet-duurzame producten kopen, heeft de circulaire ondernemer het nog steeds moeilijk.
En daar hebben we dan weer de overheid bij nodig. Het gaat erom de juiste prikkels af te geven voor zowel bedrijven als consumenten. Dit kan door milieuonvriendelijke activiteiten te belasten, en in ieder geval geen subsidie te geven op vervuilende energiebronnen. De lasten op arbeid goedkoper maken, vooral aan de onderkant, helpt reparatie-activiteiten en andere soorten dienstverlening in een circulaire economie.
Tot slot heeft ook de financiële sector een belangrijke taak, zowel in de primaire rol (financier van circulaire ondernemers) als in de secundaire rol van netwerkpartner en kennisleverancier. Samenwerking in de keten is voor veel circulaire ondernemers van cruciaal belang, en de financiële sector kan daarbij helpen.
De volledige tekst van de Rabobank Special 'De potentie van een circulaire economie' is hier te vinden.
Inlichtingen: Hans Stegeman, tel. 030 21 31407, e-mail Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
