De Nederlandse economie is de afgelopen 15 jaar ‘groener’ geworden. Van zes verschillende thema’s rond vergroening van de economie lieten er vijf een verbetering zien. Zo wordt de Nederlandse economie steeds milieu-efficiënter. Ten opzichte van andere Europese landen scoort Nederland op dit thema echter relatief laag. Dit blijkt uit de CBS publicatie Green growth in the Netherlands 2015.
Groene groei wordt gemeten aan de hand van een raamwerk van milieueconomische indicatoren dat is opgesteld door de OESO. Binnen dit kader worden zes thema’s onderscheiden: milieu-efficiëntie, grondstoffenefficiëntie, natuurlijke hulpbronnen, milieukwaliteit, groene beleidsinstrumenten en economische kansen. Binnen deze thema’s worden in totaal 36 indicatoren onderscheiden.
In de periode 2000-2014 ontwikkelden in Nederland 22 van de indicatoren zich in een positieve richting en 8 in een negatieve richting. Hierdoor zijn bij vijf van de zes thema’s meer verbeteringen waarneembaar dan verslechteringen. Ondanks deze verbetering scoort Nederland op vier van de zes thema’s in de onderste helft van de ranglijst van Europese landen. De positie van Nederland ten opzichte van andere Europese landen verbeterde de laatste jaren niet. Ook in andere landen is de economie minder belastend voor het milieu dan voorheen.
Milieu-efficiëntie verbeterd, maar Nederland laag op ranglijst van Europa
De economie is in de periode 2000-2014 gegroeid, terwijl de uitstoot van vervuilende stoffen is afgenomen. Alle indicatoren die milieuefficiëntie van emissies en afvalproductie betreffen, scoren gemiddeld ‘groen’. Dit betekent dat de milieudruk in absolute eenheden is afgenomen, Zo werden er minder broeikasgassen uitgestoten, waardoor er per verdiende euro minder CO2 werd uitgestoten. Alleen de koolstofvoetafdruk, d.w.z. de hoeveelheid broeikasgassen ten gevolge van de consumptie binnen de Nederlandse economie, was stabiel.
In Europa neemt Nederland een gemiddelde positie in. Zo is in Nederland de meeste energie nog afkomstig van fossiele brandstoffen en dat gaat gepaard met aanzienlijke uitstoot van broeikasgassen. Ondanks dat de Nederlandse economie steeds milieuefficiënter wordt, staat Nederland voor dit thema betrekkelijk laag op de ranglijst van Europese landen. Nederland heeft bijvoorbeeld ten opzichte van andere landen een grotere koolstofvoetafdruk door een relatief hoge consumptie en hogere stikstofoverschotten door intensieve veeteelt.
Topsectoren vergroenen sneller
Het overgrote deel van de milieu-efficiëntiewinst werd gerealiseerd door de zogenaamde topsectoren. Volgens de Nederlandse regering zijn vooral deze topsectoren belangrijk bij het creëren van banen en innovatie in Nederland. De topsectoren dragen tot 20 procent bij aan de totale toegevoegde waarde en werkgelegenheid in de Nederlandse economie. Hun aandeel in de milieudruk ligt daarentegen veel hoger, namelijk tussen de 40 en 80 procent. De topsectoren produceren relatief grote hoeveelheden broeikasgassen, fijnstof en nutriënten. Uit onderzoek blijkt dat ze in een sneller tempo ‘groener groeien’ dan de rest van de economie.
Ontwikkelingen van natuurlijke hulpbronnen blijven achter
De hoge welvaart en bevolkingsdichtheid in Nederland leggen nog steeds een forse druk op de natuurlijke hulpbronnen. Bij deze indicatoren is het beeld gemengd. Positief is dat de visstanden in de Noordzee zijn verbeterd en dat onze mondiale ecologische voetafdruk geleidelijk afneemt. Vergeleken met andere landen zijn er echter relatief grote stukken land omgezet naar bebouwde gebieden. Mede hierdoor blijft de biodiversiteit in Nederland onder druk, maar laat recent wel een lichte verbetering zien.
Nederland gebruikt grondstoffen efficiënter
Nederland maakte in de afgelopen 15 jaar steeds efficiënter gebruik van grondstoffen. Het binnenlands gebruik van metalen, mineralen en water werd efficiënter en het Nederlandse afval wordt al jaren lang voor het overgrote deel gerecycled. Ten opzichte van andere EU landen scoort Nederland op deze onderwerpen positief. Nederland behoort tot de landen waar het minst afval wordt gestort, heeft een hoog recyclingpercentage van afval en een laag binnenlands metaal- en mineraalverbruik per inwoner. Zo heeft Nederland een binnenlands metaalgebruik van 200 kg per inwoner, terwijl dit in Finland en Zweden, de koplopers in Europa, respectievelijk 4000 en 5700 kg per inwoner is.
Vervuiler betaalt niet
Het aandeel milieubelastingen en –heffingen ten opzichte van het totaal aan belastingen en sociale premies in Nederland is een belangrijke indicator voor groene beleidsinstrumenten. Deze is de laatste jaren gedaald. Er zijn geen nieuwe grote initiatieven voor hervorming van milieubelastingen ondernomen sinds 2000. Saillant is dat de topsectoren relatief weinig milieubelastingen betalen, maar wel verantwoordelijk zijn voor de meeste vervuiling. De waargenomen snellere ontwikkeling van groene groei vergeleken met de rest van de economie voor de topsectoren komt waarschijnlijk door het relatief hoge grondstoffenverbruik in de topsectoren, en dus de directe relatie met de financiële winst die geboekt kan worden door op grondstoffen te besparen.
Vergroening biedt economische kansen
De vergroening van de economie genereert nieuwe kansen voor het bedrijfsleven. Binnen het thema economische kansen zijn alle indicatoren verbeterd. De werkgelegenheid in de milieusector bedroeg 126 duizend voltijdbanen in 2013 en is de afgelopen jaren aanzienlijk sneller toegenomen dan de werkgelegenheid in de economie als geheel. Bij de aanvragen van patenten steeg het aantal groene patenten zowel absoluut als relatief. Ook is het aandeel van de milieugerelateerde investeringen in het totaal van de investeringen toegenomen. Mede door het hoge aandeel milieubelastingen behoort Nederland tot de top van landen in Europa op het gebied van groene beleidsinstrumenten. Ook zijn de overheidsuitgaven om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen gestegen.
Klik hier om de CBS-publicatie 'Green growth in the Netherlands 2015' te downloaden.
Meer informatie: Kees Baldé (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.) of Sjoerd Schenau (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.) van het CBS.
