Hormoonverstorende stoffen kosten de EU miljarden aan gezondheidsschade

Er is steeds meer aandacht voor mogelijke gezondheidsschadelijke effecten door hormoonverstorende chemische stoffen. In een meta-analyse heeft het Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS) geïnventariseerd welke ziektebeelden er allemaal met hormoonverstorende stoffen in verband worden gebracht, en vervolgens wat dit de maatschappij aan gezondheidsschade kan kosten. De uitkomst: Blootstelling aan hormoonverstorende chemische stoffen kost de EU jaarlijks € 46-288 miljard aan gezondheidsschade.

Hormoonverstorende stoffen: wat zijn dat?

Producten zoals cosmetica, etenswaren, plastics, schoonmaakmiddelen, textiel en farmaceutica bevatten chemische stoffen die voldoen aan de door de EU gestelde veiligheidseisen. Er is echter discussie in de wetenschap en op politiek niveau of sommige van deze stoffen wel veilig genoeg zijn: een aantal stoffen kunnen waarschijnlijk via veel lagere concentraties ons hormoonsysteem verstoren. Dit is vooral van belang tijdens de zwangerschap en de eerste levensfase, wanneer de belangrijkste groei en ontwikkeling plaatsvinden en de basis wordt gelegd voor een gezond lichaam op latere leeftijd. Voorbeelden van stoffen die onder discussie staan vanwege mogelijk hormoonverstorende werking zijn bisphenol A (BPA) in plastic en ander verpakkingsmateriaal, parabenen in cosmetica, organofosfaatbestrijdingsmiddelen, PBDE's (een groep van vlamvertragende stoffen die gebruikt worden in bijvoorbeeld elektronica en textiel), PCB's en dioxinen.

Welke ziekten worden in verband gebracht met hormoonverstorende stoffen?

Het IRAS heeft in kaart gebracht welke ziektebeelden (mogelijk) in verband worden gebracht met blootstelling aan hormoonverstorende stoffen, en welke sociaal-economische kosten aan deze gezondheidsschade gerelateerd zijn. Voor de inventarisatie van ziektebeelden is gebruik gemaakt van reviews over hormoonverstorende stoffen van o.a. de EU, WHO, UNEP en de Endocrine Society. Het resultaat is een overzicht van meer dan 80 ziekten verdeeld over 6 categorieën (zie tabel 1).

Het is onbekend voor welk deel hormoonverstorende stoffen verantwoordelijk zijn voor de ziektelast. Een combinatie van veel verschillende factoren speelt namelijk een rol in de ontwikkeling van ziektes: genetische factoren, omgevingsfactoren, levensstijl etc. Hierdoor is een directe oorzaak vaak moeilijk aan te wijzen. Bovendien zijn hormoonverstorende effecten veelal subtiel (subklinisch). Schattingen lopen hierdoor uiteen van een aandeel van 0 – 40% voor bepaalde aandoeningen. Een schatting van 1 – 2,5% voor de meeste ziekten is echter het meest aannemelijk, in overeenstemming met studies van de OECD en de WHO naar de invloed van (alle) milieufactoren en chemische blootstellingen op ziekte en sterfte.

Wat kost dat de maatschappij?

In het onderzoek zijn studies vergeleken waarin de mogelijke kosten zijn berekend van ziekten door hormoonverstorende stoffen, aangevuld met eigen berekeningen. Grofweg zijn er twee methodieken te onderscheiden om gezondheidsschade te berekenen: op basis van bovengenoemde schatting (in %), of op basis van blootstelling aan een bepaalde chemische stof (meetgegevens in bijvoorbeeld bloed of urine) en de hiermee overeenkomende gezondheidseffecten uit de epidemiologie.

Ondanks verschillende benaderingen komen de kostenschattingen redelijk goed overeen. Vanwege de onzekerheden, met name op het gebied van causaliteit en berekening van kosten, is de bandbreedte van de schattingen echter breed. In totaal zijn kostenschattingen voor 16 van de ruim 80 ziektebeelden meegenomen. De totale schatting is dat blootstelling aan hormoonverstorende stoffen mogelijk resulteert in zo’n € 46-288 miljard  per jaar aan ziektekosten in Europa (EU28) (tabel 1). In de ziektekostenschattingen zijn naast directe zorgkosten (bijvoorbeeld behandelingen en medicijnen) ook indirecte kosten meegenomen (zoals productiviteitsverlies) en voor sommige ziektebeelden immateriële schade (bijvoorbeeld verloren levensjaren). De kostenschatting bestaat daarmee slechts voor een deel uit werkelijke kosten (directe kosten).

Tabel 1: Samenvatting van de potentiële jaarlijkse kosten van gezondheidsschade gerelateerd aan de blootstelling aan hormoonverstorende stoffen in de EU28, uitgesplitst per categorie

Belangrijke bevindingen uit het rapport zijn:

• De ziektekosten in Europa door hormoonverstorende stoffen zijn mogelijk aanzienlijk;
• De grootste sociaal-economische schade door hormoonverstorende stoffen wordt verwacht bij de neurologische- en gedragsaandoeningen (met als dominant effect IQ-verlies), en bij de metabolische aandoeningen;
• Vooral over de hormoongerelateerde gezondheidssschade van immunologische aandoeningen is weinig bekend;
• Een beter inzicht in de ziektekosten gerelateerd aan hormoonverstorende stoffen kan helpen bij het prioriteren van beleidsmaatregelen en verder onderzoek naar hormoonverstorende stoffen.

Dit onderzoek is gefinanciëerd door het Ministerie van IenM, onder begeleiding van het RIVM.

Rapport: Ingrid Rijk, Majorie van Duursen & Martin van den Berg, 2016: Health costs that may be associated with Endocrine Disrupting Chemicals, Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS), Utrecht

Het volledige rapport met de referenties kan worden gedownload via www.uu.nl/iras of is direct toegankelijk via http://www.uu.nl/sites/default/files/rijk_et_al_2016_-_report_iras_-_health_cost_associated_with_edcs_3.pdf

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de Ingrid Rijk, Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. / Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of Martin van den Berg, Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..