Economische groei is niet het enige wat de welvaart van Nederlanders bepaalt. Ook aspecten als gezondheid, inkomen, sociale contacten, veiligheid, en milieu zijn hiervoor van belang. De Rabobank en Universiteit Utrecht ontwikkelden de Brede Welvaartsindicator, die de invloed van al deze factoren samen meet. Hieruit blijkt dat de brede welvaart in Nederland sinds de crisis is achtergebleven bij de economische groei.
Wat is welvaart en welzijn in Nederland? Van oudsher meten economen de welvaart aan de hand van de economische groei, met het bruto binnenlands product (bbp) als maatstaf. Het is de afgelopen decennia echter steeds duidelijker geworden dat het bbp een zeer gebrekkige maatstaf van brede welvaart is: het houdt geen rekening met essentiële aspecten voor het menselijk welzijn zoals gezondheid, sociale contacten en veiligheid. Zeker sinds het veel geciteerde rapport van de commissie Stiglitz (2009) is de roep voor een alternatieve maatstaf voor breder welzijn steeds luider geworden. Het rapport duidde de beperkingen van het bbp en stelde alternatieve indicatoren voor, die rekening houden met onder meer het sociale welzijn en het sociale karakter van economische ontwikkeling.
Ruim anderhalf jaar geleden begon de Rabobank samen met Universiteit Utrecht met de ontwikkeling van de Brede Welvaartsindicator. Dit is een graadmeter die inzicht geeft over de ontwikkeling van welvaart in Nederland. Hij schetst een volledig beeld van het Nederlands welzijn omdat hij elf verschillende dimensies daarvan integreert, waaronder inkomen, onderwijs, gezondheid, milieu, veiligheid en geluk.
De Brede Welvaartsindicator blijkt zich, vooral tijdens en na de financiële crisis van 2008, heel anders te ontwikkelen dan het bbp per hoofd (zie figuur 1). De welvaart van Nederlandse huishoudens is amper gestegen ondanks de economische groei de afgelopen jaren. In de periode tot aan de grote financiële crisis van 2008 ontwikkelen zowel het bruto nationaal product (bbp) als de Brede Welvaartsindicator (BWI) zich soortgelijk. Daarna treden er duidelijke verschillen op.
Figuur 1: Brede welvaart heeft zich anders ontwikkeld dan economische groei (Bron: CBS, Wereldbank, Eurostat, OESO, UNESCO, CLO, WOON)
In 2009 daalt het BBP sterk, terwijl de BWI nagenoeg gelijk blijft. In die periode hielden veel bedrijven nog vast aan hun werknemers en bleven de lonen stijgen, waardoor de dimensies materiele welvaart en banen maar licht daalden. Tegelijkertijd bleven andere dimensies, zoals gezondheid en veiligheid, in de jaren na 2009 gewoon doorstijgen. Pas in 2013 daalt ook de Brede Welvaartsindicator. In dat jaar steeg de werkloosheid hard. Tegelijkertijd daalde ook in dat jaar het subjectieve welzijn van mensen, vooral doordat de tevredenheid met het leven daalde. Mogelijk hangt dit samen met de gevolgen van de crisis en dat de daarmee samenhangende onzekerheid voor de meeste Nederlanders langzaam merkbaar werd. Ook de dimensie wonen ging vanaf 2013 harder dalen: zowel huurders als mensen met een koophuis gaven aan minder tevreden te zijn met hun woning. Bij de kopers hangt dit samen met de dalende woningprijzen, waardoor veel huizen onder water kwamen te staan. Bij huurders speelden de hogere huurprijzen mogelijk een rol.
Als we kijken naar de cumulatieve ontwikkeling van de dimensies over de afgelopen twaalf jaar dan valt op dat drie dimensies zich opvallend positief hebben ontwikkeld (zie figuur 2): Milieu, Gezondheid en Veiligheid – onder andere door de toegenomen levensverwachting, grotere biodiversiteit en het teruglopen van de uitstoot van onder meer fijnstof. Daar staat tegenover dat twee dimensies de afgelopen twaalf jaar sterk zijn gedaald: Wonen en Banen. De dimensie Banen is vooral na de crisis sterk gedaald door de toegenomen werkloosheid. Ook de toegenomen flexibilisering van de arbeidsmarkt heeft gezorgd voor meer onzekerheid, wat het welzijn van mensen ook negatief heeft beïnvloed.
Figuur 2: Grote verschillen in ontwikkeling dimensies in de afgelopen twaalf jaar. (Bron: CBS, Wereldbank, Eurostat, OESO, UNESCO, CLO, WOON)
Conclusie
De Brede Welvaartsindicator geeft een breder perspectief op de ontwikkeling van de welvaart dan economische groei. De BWI is vooral na 2013 hard gedaald en heeft in 2015 nog steeds geen herstel ingezet. Dat is een ander beeld dan het bbp per capita laat zien. Hopelijk biedt deze indicator een goed begin voor een analyse van de implicaties en gevolgen van beleid voor bredere welvaart.
Contact: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Het rapport ‘Netherlands beyond GDP: A Wellbeing Index’ is te downloaden via https://economics.rabobank.com/PageFiles/22399/Rabobank-UU-2016-Netherlands-beyond-GDP-A-Wellbeing-Index-draft.pdf