Tot op heden zijn er op vlak van landbouw grote verschillen tussen Oost-Europa en West-Europa. Desondanks is het al meer dan 10 jaar en vele miljarden euro’s investeringen geleden dat Oost-Europa toetrad tot de Europese Unie. Blijkbaar is het transitieproces om beide regio’s naar elkaar toe te brengen, erg traag. Dit leidt tot verschillen in mogelijkheden die boeren hebben om zich aan te passen aan klimaatverandering. Het kan hier gaan over kennis, financiële middelen, toegang tot hoogwaardige inputs, ervaring... Al deze bronnen zijn nodig om zich te kunnen aanpassen aan klimaatverandering en noemen we het aanpassingsvermogen. Dit onderzoek toont aan dat indien West- en Oost-Europa een identiek aanpassingsvermogen zouden realiseren, de negatieve economische impact van klimaatverandering in Oost-Europa sterk zal afnemen.
Het internationale klimaatpanel IPCC waarschuwt dat indien aanpassingsvermogens verschillen tussen twee regio’s, de impact van klimaatverandering hierdoor negatiever zal zijn in minder ontwikkelde regio. Binnen Europa zijn er duidelijk grote regionale verschillen in aanpassingsvermogen. Net daarom is het belangrijk een onderscheid te maken tussen Oost- en West-Europa. Het mag niet als vanzelfsprekend beschouwd worden dat beide regio’s op dezelfde manier reageren op klimaatverandering omdat deze regio’s andere middelen hebben om zich aan te passen.
Hoe bepalen we de economische impact van klimaatverandering op landbouw?
Er zijn verschillende manieren om de impact van klimaatverandering op landbouw te bepalen. Echter, aangezien wij in deze studie willen nagaan in welke mate de impact verschilt indien het aanpassingsvermogen verschilt, is het belangrijk een methode te kiezen die aanpassingsgedrag in rekening kan nemen. We kiezen daarom voor de methode van Ricardo. Dit is een methode die er vanuit gaat dat boeren altijd hun winst maximaliseren en daarom op dit moment helemaal aangepast zijn aan het huidige klimaat. Ieder ander persoon die in de schoenen van de huidige boer zou staan, zou daarom dezelfde keuzes maken. Op basis van historische data kan op deze manier dus het aanpassingsvermogen van de boer bestudeerd worden. De aanpassingsmogelijkheden die de boeren in onze dataset hebben, hangen af van het aantal verschillende aanpassingsmogelijkheden in de dataset. Hoe groter de dataset, hoe groter het aanbod van de verschillende aanpassingsmogelijkheden. Alvorens we dit echter kunnen testen, moet er natuurlijk wel nog voor andere factoren (zoals bodem, topografie, socio-economische omstandigheden) gecontroleerd worden.
We voeren deze methode op drie manieren uit: eenmaal op de volledige dataset, eenmaal op enkel de dataset van West Europa, en eenmaal op enkel de dataset van Oost-Europa. Indien we de volledige dataset nemen, gaan we er vanuit dat alle boeren toegang hebben tot alle middelen van West- en Oost-Europa. We gaan er dus vanuit dat hun aanpassingsvermogen identiek is. Indien we een van de twee regio’s afzonderlijk bestuderen, gaan we er vanuit dat iedere regio enkel toegang heeft tot zijn eigen aanpassingsvermogen en er geen kennis en middelen worden overgedragen van een andere regio.
Wat hebben we geleerd?
De resultaten kunnen teruggevonden worden op onderstaande kaartjes voor 2 klimaatscenarios (Figuur 1). Het linkse kaartje stelt de reactie voor waar iedereen éénzelfde ‘single’ aanpassingsvermogen heeft. Het rechtse kaartje stelt de reactie voor waar Oost- en West-Europa apart gemodelleerd zijn en daarom ieder een afzonderlijk aanpassingsvermogen heeft.
Zoals verwacht zijn de klimaatreacties van Oost- en West-Europa in de linkse kolom zeer sterk gelijkend. Dit is normaal want hier hebben we alle boeren dezelfde mogelijkheden gegeven om zich aan te passen. Echter, dit is foutief omdat Oost-Europa en West-Europa niet dezelfde mogelijkheden hebben. De rechterkolom, daar waar Oost en West Europa ieder een verschillend aanpassingsvermogen hebben, is meer conform de huidige situatie (‘double response’). Zoals kan worden vastgesteld, reageren beide regio’s plots sterk verschillend van elkaar in de rechter kolom en is de impact van klimaatverandering veel negatiever in Oost-Europa dan in West-Europa.
Figuur 1: Procentuele verandering van de waarde van landbouwgrond onder twee klimaatscenario's, bij gelijk aanpassingsvermogen ('single response') en verschillend aanpassingsvermogen ('double response')
Desondanks is het zo dat aanpassingsvermogen geen statisch gegeven is: over tijd kan het aanpassingsvermogen van een regio groeien, waardoor ook de klimaatreactie positiever zal worden. Het ‘single’ model, waar iedereen hetzelfde aanpassingsvermogen heeft, is daarom niet noodzakelijk fout, maar geeft een toekomst weer waar het transitieproces van Oost-Europa tot de Europese Unie volledig is voltooid en er geen verschillen in aanpassingsvermogen tussen de regio’s meer zijn. Dit model stelt dus eigenlijk de toekomstige klimaatreactie van Oost-Europa voor wanneer het in theorie een identiek aanpassingsvermogen zou verkrijgen. Wanneer dit model vergeleken wordt met het huidige model waar Oost-Europa en West-Europa een verschillend aanpassingsvermogen hebben, kan men afleiden wat de voordelen voor Oost-Europa zijn wanneer het aanpassingsvermogen stijgt tot het huidige aanpassingsvermogen van West-Europa.
Het is dus duidelijk dat indien Oost-Europa hetzelfde niveau van aanpassingsvermogen bereikt als West-Europa, hun klimaatreactie positief zal evolueren en de negatieve impact van klimaatverandering zal afnemen. Echter, om een dergelijke transitie te evenaren, zal het beleid deze transitie mee moeten helpen plannen en stimuleren.
Deze studie werd uitgevoerd door Janka Vanschoenwinkel, Robert Mendelsohn en Steven Van Passel (UHasselt – onderzoeksgroep milieueconomie; Yale School of Forestry and Environmental Studies ; UAntwerpen – departement Engineering Management) en is gepubliceerd in Global Environmental Change. Voor meer informatie: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
