Verdienmodellen waarbij producten worden aangeboden als dienst bieden economische voordelen aan bedrijven en klanten, maar leveren niet automatisch milieuwinst op. De invulling van verdienmodellen en het gedrag van gebruikers beïnvloeden de milieuwinst. Dit stelt het Planbureau voor de Leefomgeving in de studie ‘Van betalen voor bezit naar betalen voor gebruik - Verdienmodellen in de circulaire economie’.
Nieuwe verdienmodellen circulaire economie leveren kansen op voor bedrijven
Het beleid is er steeds meer op gericht om beschikbare grondstoffen zo efficiënt mogelijk te gebruiken. In een circulaire economie staat het optimaal gebruik van producten en grondstoffen centraal. Een circulaire economie komt pas echt op gang als bedrijven daarin rendabel kunnen ondernemen. Er wordt in dit kader veel verwacht van verdienmodellen waarin producten worden aangeboden als dienst. Denk bijvoorbeeld aan wasabonnementen, het betalen voor geleverde lichturen in plaats van het kopen van lampen of het leasen van jeans. Het onderzoek laat zien dat bedrijven rendabel kunnen ondernemen met deze nieuwe verdienmodellen. De geïnterviewde bedrijven zien kans op meer continuïteit van inkomsten over langere periodes en kans op een grotere omzet door het aanbieden van extra diensten. Klanten kunnen door de verdienmodellen mogelijk besparen op de totale kosten voor gebruik.
Vormgeving verdienmodel beïnvloedt kans op milieuwinst
Een belangrijke vraag is of en onder welke voorwaarden de verschuiving van betalen voor bezit naar betalen voor gebruik daadwerkelijk bijdraagt aan milieuwinst en de transitie naar een circulaire economie. Een van de conclusies is dat betalen voor gebruik niet automatisch milieuwinst oplevert. De geboekte milieuwinst hangt enerzijds af van de vormgeving van het verdienmodel. Afspraken rondom restwaarde, eigenaarschap en het aanbieden van prestatie in plaats van beschikbaarheid beïnvloeden de uiteindelijke milieuwinst. Anderzijds bepaalt het gedrag van klanten in grote mate of daadwerkelijk milieuwinst wordt geboekt. Onderstaande figuur geeft een overzicht van de circulariteitsstrategieën die in dit onderzoek bestudeerd zijn. Uit de onderzochte casussen blijkt dat recycling over het algemeen goed is geregeld en dat wordt ingezet op levensduurverlenging (op dit moment vooral door reparatie van producten), maar veel minder op producten slimmer maken en gebruiken. De strategie van slimmer maken en gebruiken komt op dit moment slechts in drie van de onderzochte casussen volledig en in twee casussen gedeeltelijk naar voren. Gezien het feit dat de meest circulaire strategieën maar beperkt aanwezig zijn in de casussen, kan geconcludeerd worden dat er meer milieuwinst mogelijk is.
Het rapport gaat ook in op belemmeringen en mogelijke overheidsinterventies. Zo worden onder andere circulair inkopen en aanbesteden door de overheid, fiscale maatregelen en ruimte in wet- en regelgeving besproken.
De verschuiving van bezit naar gebruik is een middel en geen doel
De verschuiving van betalen voor bezit naar betalen voor gebruik kan een positieve bijdrage leveren aan het verminderen van de vraag naar grondstoffen en het terugdringen van negatieve milieueffecten. Daarnaast kan door middel van deze verschuiving worden ingespeeld op de kansen voor bedrijven van een circulaire economie. De innovatieve verdienmodellen bieden bedrijven een kans op meer continuïteit van inkomsten, extra omzet en onderscheidend vermogen. Tegelijkertijd is de verschuiving van betalen voor bezit naar betalen voor gebruik primair een middel en bedrijfsmodellen zullen daarom moeten worden beoordeeld op de effecten die ze opleveren in termen van milieuwinst en economische (toegevoegde) waarde. Een extra inspanning van de overheid kan gerechtvaardigd zijn om ervoor te zorgen dat de barrières die in de praktijk voorkomen worden opgeheven. Door te experimenteren met verschillende combinaties van bedrijfsmodellen en circulariteitsstrategieën kan meer worden geleerd over de condities die een verschuiving van betalen voor bezit naar betalen voor gebruik kunnen faciliteren. Het is wel van belang om bij het beïnvloeden van de randvoorwaarden rekening te houden met de bevinding dat een verschuiving van bezit naar gebruik niet automatisch milieuwinst oplevert.
Klik hier om de publicatie te dowdloaden. Auteurs: Sanne Remmerswaal, Aldert Hanemaaijer en Maikel Kishna (allen PBL).
Nadere informatie: Aldert Hanemaaijer, Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken., of Maikel Kishna, Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..