Circulaire economie is vandaag niet weg te denken uit het economisch en politiek debat. Dat streven naar circulaire economie heeft alles te maken met de manier waarop we in onze (lineaire) economie grondstoffen nodig hebben en verbruiken. Zelfs met de huidige inspanningen om te recycleren wordt 88 tot 94% van alle producten nog steeds gemaakt uit nieuwe grondstoffen. De toegang tot deze nieuwe grondstoffen wordt echter moeilijker, onzekerder in een wereld die meer naar protectionisme neigt, en heeft bovendien een belangrijke milieu-impact.
Circulaire economie is een verzamelterm voor allerlei manieren om efficiënter en effectiever met grondstoffen om te gaan. In essentie gaat het om de ontwikkeling van nieuwe technologieën en businessmodellen die bedoeld zijn om de waarde van grondstoffen en materialen zo veel mogelijk te behouden in de economie, afval te vermijden, en de milieu-impact van deze materiaalkringen te minimaliseren. Nu zijn er heel wat verschillende strategieën te bedenken om hieraan een steentje bij te dragen: meer en beter recycleren (de meest voor de hand liggende, maar niet steeds de meest effectieve manier), levensduur van producten verlengen, producten intensiever gebruiken door ze te delen, alternatieve materialen ontwikkelen, enzovoort.
Circulaire economie zal uiteraard maar groeien indien er voldoende mogelijkheden zijn voor nieuwe waardecreatie. Producenten vinden levensduurverlenging of het delen van producten in het huidig (lineaire) economisch model bijvoorbeeld niet noodzakelijk positief. We zien vier elementen die de circulaire waardecreatie voeden:
- Waardecreatie uit afval. Er zijn nog veel mogelijkheden om afvalstromen uit de urban mine, industrieel afval, zelfs afval uit het verleden dat in stortplaatsen ligt, terug in de economie in te brengen door geavanceerde technologieën.
- Toenemende focus op ecodesign van producten, meer in het bijzonder om ze herstelbaar te maken, langer te laten meegaan en gemakkelijker recycleerbaar te maken. Producten die hieraan voldoen, hebben een grotere waarde. Bovendien ontstaan hierbij verderop in de productwaardeketen heel wat nieuwe activiteiten om deze producten te onderhouden, herstellen, ontmantelen en recycleren. Door toepassing van ecodesign wordt het verlies aan waarde uit de keten voorkomen.
- Het derde element is de evolutie naar een open source-benadering voor meer samenwerking in de waardeketen van producten en materialen. Op deze manier kunnen kringen niet alleen beter gesloten worden, wat goed is voor de circulaire economie, maar kunnen ook kleine spelers, burgers, ngo’s en andere spelers mee waarde creëren. Door het samenspel van al deze spelers kan de materialenkring op zich worden verbeterd, en niet alleen de afzonderlijke fasen in de materiaalkring.
- Nieuwe businessmodellen. Product-dienstcombinaties met meer huur en leasing, langetermijnrelaties tussen producent en consument via uitgebreide onderhouds- en terugnameclausules, maar ook deelinitiatieven zijn enkele voorbeelden van dit type innovatie. Op die manier worden goederen beter en efficiënter benut, waardoor er alweer minder waarde uit de keten verdwijnt. De hoge aankoopkosten worden ook gespreid, waardoor de financieringsbehoefte lager uitvalt.
Berekeningen van het steunpunt 'Duurzaam materialenbeheer' tonen aan dat alleen al bij de eerste twee elementen hierboven de verbeterde grondstoffenefficiëntie leidt tot 3 à 6 miljard euro besparing per jaar voor de Vlaamse economie. Dat is 2 à 3,5% van het BBP. Tegelijk kan het realiseren van deze routes naar circulaire waardecreatie 27.000 nieuwe jobs opleveren.
Het gaat er dus om minder te focussen op de flows en transacties, en meer op het behoud van de kwaliteit van de stocks van materialen in producten. Circulaire economie kan pas gedijen wanneer het investeringsklimaat en boekhoudkundige regels op langetermijnvoordelen zijn gericht, waarbij meer nadruk ligt op het behouden van de materialenstocks. De kosten van schaarser wordende grondstoffen en de milieu-impact die nu zo goed als volledig op rekening van de maatschappij komen, moeten beter en volledig in de kosten en de financiering van projecten in rekening worden gebracht.
Circulaire economie is een mooi concept, maar zeer complex om te realiseren, met vele technologische en economische uitdagingen. Daarbij spelen alle actoren in de materiaalkring hun rol, of het nu de overheid is die stimulansen geeft, de bedrijfswereld, de consument of de financiële wereld.
Wat circulaire economie betekent, waarom we er werk van moeten maken en hoe dat kan, wie wat kan doen en wat de opportuniteiten en valkuilen zijn om circulaire economie te realiseren is voor breed publiek beschreven in het boekje “wat met recyclage?” van Karel Van Acker (KU Leuven) uitgegeven bij Lannoo. Inlichtingen: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..