De werkgelegenheid in de circulaire economie in Vlaanderen groeit snel en creëert arbeidsplaatsen voor laaggeschoolden. De transitie naar een circulaire economie in Vlaanderen biedt eerder een kans dan dat ze een bedreiging vormt voor de sociale economie waarin wordt gefocust op tewerkstelling voor kansgroepen. Veel circulaire activiteiten lenen zich goed voor kansgroepwerknemers, zoals sorteren, onderhoud, reparatie en mogelijk ook refurbishment.
In dit onderzoek, dat een samenwerking is tussen het Steunpunt Circulaire Economie en een opdracht van het departement Werk en Sociale Economie van de Vlaamse overheid, gaan we na wat de impact van de transitie naar een circulaire economie in Vlaanderen zal hebben op de werkgelegenheid.
Het onderzoek bestaat uit vier delen. In het eerste deel formuleerden we de belangrijkste trends in de transitie naar een circulaire economie (CE) in Vlaanderen tegen 2030, zoals een langere levensduur van producten en meer circulair design.
In het tweede deel beschreven we de kenmerken van de huidige tewerkstelling in de CE in Vlaanderen. We stelden o.a. vast dat de werkgelegenheid in de CE, omschreven via NACE-sectorcodes, de laatste zes jaar dubbel zo snel is gegroeid als het Vlaamse gemiddelde. De ‘circulaire’ NACE codes zijn:
- C : Reparatie van producten van metaal, machines en apparaten
- E : Afvalsector
- F : Restaureren van bouwwerken
- G : Onderhoud en reparatie van motorvoertuigen en -fietsen, handel in onderdelen van motorvoertuigen en –fietsen; Groothandel in afval en schroot; Detailhandel in tweedehandsgoederen
- N : Verhuur en lease van consumentenartikelen en andere machines en werktuigen en andere materiele goederen
- S : Reparatie van computers, communicatieapparatuur en consumentenartikelen
Daarnaast biedt de CE, veel meer dan gemiddeld, opportuniteiten aan werknemers met een lage scholingsgraad (zie Figuur 1).
Figuur 1: Werkgelegenheid naar opleidingsniveau in 'circulaire' sectoren in vergelijking met Vlaanderen als geheel.
Bron: Eigen verwerking op basis van Bel-First, Algemene Directie Statistiek – Statistics Belgium EAK (datajaar 2016)
Verder berekenden we via input-outputanalyse dat de transitie naar een circulaire economie in Vlaanderen netto 30.000 bijkomende jobs kan opleveren tegen 2030, vooral in sectoren die verband houden met reparatie, afvalverwerking, hergebruik en verhuur en lease van consumentenartikelen (nieuwe businessmodellen).
In het derde deel van het onderzoek stelden we de vraag of de transitie naar een CE in Vlaanderen kansen oplevert voor de sociale economie (SE) waarin de aandacht gaat naar emancipatie, integratie en de positie van mensen uit kansengroepen. We vonden dat er inderdaad een overlap is tussen de profielen die in de CE en de SE aan de slag zijn. Met name hebben beide sectoren opvallend veel laaggeschoolde mannen in dienst, een groep die als kwetsbaar wordt gezien op de arbeidsmarkt. De SE telt quasi uitsluitend grote bedrijven, terwijl het gemiddelde CE-bedrijf juist erg klein is (zie Figuur 2).
Figuur 2: Bedrijfsgrootte van 'circulaire' sectoren. Bron: Eigen verwerking op basis van Bel-First (datajaar 2016)
Het grootste aantal circulaire jobs vonden we in Antwerpen, Tienen, Mol, Hasselt en Gent (zie Figuur 3).
Figuur 3: Aantallen circulaire jobs per gemeente. Bron: Eigen verwerking op basis van Bel-First (datajaar 2016)
In het vierde en laatste deel focusten we op de mogelijke samenwerking tussen de sociale economie en de circulaire economie. Het raakvlak tussen beide werelden noemden we de ‘betekeniseconomie’. De kansen liggen bij activiteiten in het kader van ambachtelijke, manuele en repetitieve arbeidsprocessen die een schakel vormen in het logistieke proces van het sluiten van kringlopen, zoals het inzamelen, sorteren en verwerken (repareren) van goederenstromen. Ook de deel- en diensteneconomie bieden kansen voor tewerkstelling. Als bedreigingen werden de financieel-economische rendabiliteit van CE-processen, de benodigde competenties van de doelgroepwerknemers, nadelen verbonden aan deelplatformen, en het ontbreken van visie op de sociale component van de CE genoemd.
In het algemeen kunnen we besluiten dat de transitie naar een circulaire economie in Vlaanderen eerder een kans dan een bedreiging vormt voor de sociale economie. Veel circulaire activiteiten lenen zich goed voor doelgroepwerknemers, zoals sorteren, onderhoud, reparatie en mogelijk ook refurbishment.
Het onderzoeksrapport vindt u hier (Nederlands)
Een conferentiepaper vindt u hier (Engels)
Contact: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
