Het citizenscience-project “CurieuzeNeuzen Vlaanderen” bracht in 2018 de luchtkwaliteit in Vlaanderen zeer fijnmazig in kaart. Het project is een samenwerking tussen de Universiteit Antwerpen, de Vlaamse Milieumaatschappij, de krant De Standaard, HIVA-KU Leuven, VMM en VITO.
Het project werd een eerste keer uitgetest in Antwerpen in 2016, waarbij 2000 deelnemers een meetpakket ontvingen om de luchtkwaliteit (NO2) in hun straat te meten. In 2018 volgde dan het nog veel grotere project CurieuzeNeuzen Vlaanderen, met deze keer 20.000 mensen die de luchtkwaliteit maten, gespreid over heel Vlaanderen. De aanpak resulteerde in een dataset van hoge kwaliteit, die gebruikt wordt om luchtkwaliteitsmodellen voor Vlaanderen te valideren en verfijnen. De waarde van dit soort projecten ligt echter niet alleen bij de kwaliteit van de verkregen data, maar ook bij het stimuleren van de betrokkenheid van de bevolking en daarmee ook het draagvlak voor zowel wetenschap als beleid.
Figuur 1: De dynamische kaart van Vlaanderen, met het resultaat van 19.161 meetpunten
Naast de metingen zelf, besteedde CurieuzeNeuzen in Antwerpen in 2016 en in Vlaanderen in 2018 ook veel aandacht aan informatiedoorstroming en sensibilisatie, via o.a. kleurrijke makelaarsborden die de hele regio sierden; actieve campagnes op sociale media, radio en televisie; een reuzegrote kaart op het Ringlandfestival in 2016; (humoristische) filmpjes met bekende artiesten en BV’s; en via een groot afsluitend informatie-evenement met 900 burgeronderzoekers in Antwerpen in 2016. Prof. Huib Huyse, dr. Kris Bachus en dr. Heidi Knipprath van HIVA brachten de maatschappelijke impact van luchtkwaliteit in 2018-2019 in kaart via longitudinale bevragingen afgenomen bij drie verschillende groepen: de 20.000 deelnemers, de groep die zich kandidaat had gesteld maar niet geselecteerd was (31.000), en de Vlaamse bevolking (representatieve steekproef van 1.000 Vlamingen via Ivox web-panel).
De verwerking is van de data is nog aan de gang, maar hier volgen al enkele beschrijvende resultaten van de eerste bevraging van de zomer van 2018:
- 35% van de ‘CurieuzeNeuzen’ (n = 28.588) heeft zelf een (gesubsidieerde) bedrijfswagen (‘salariswagen’), terwijl dit voor de Vlamingen (n = 1.000) slechts 20% is;
- Toch gaat 73% van de CurieuzeNeuzen akkoord met een afbouw van het fiscale gunstregime voor bedrijfswagens, tegenover 58% van de Vlamingen;
- Het draagvlak voor een verbod op houtkachels is beperkt, maar wel hoger bij de CurieuzeNeuzen (44%) dan bij de gemiddelde Vlaming (32%);
- Zoals in ander onderzoek hebben positieve beleidsinstrumenten, zoas subsidies, meer draagvlak dan negatieve, zoals taksen en verboden:
- Een heffing op CO2 of NO2 of een tolheffing kan rekenen op 45-47% steun bij de CurieuzeNeuzen, tegenover 24-26% bij de gemiddelde Vlaming
- Voor verbodsbepalingen, bv. op verkoop van diesel- en benzinewagens, houtkachels of stookolie of aardgas als verwarmingsbron voor woningen, is de steun, met 22 à 30%, nog lager.
Dit project valt ook regelmatig in de prijzen: prof. Filip Meysman (UA) en prof. Huib Huyse (HIVA-KU Leuven) al de jaarprijs wetenschapscommunicatie van de Koninklijke Vlaamse Academie van België (2017). De maatschappelijke impact van Curieuzeneuzen werd in januari 2019 ook al bekroond met een Gouden Erepenning van het Vlaams parlement en op dinsdag 7 mei krijgt HIVA de Maatschappijprijs aan de KU Leuven.
Voor meer informatie over dit project en de resultaten ervan kan Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. (HIVA) worden gecontacteerd.
