Het energetisch verduurzamen van bestaande woningen kan sneller gaan als het beleid rekening houdt met de verschillende fasen in het besluitvormingsproces van de woningeigenaren en de factoren die in die fasen een rol spelen.
Het tempo waarin de bestaande woningvoorraad wordt verduurzaamd is op dit moment te langzaam om te voldoen aan de klimaatdoelen zoals gesteld in het akkoord van Parijs. Volgens de VN moeten de inspanningen verdrievoudigd worden om de opwarming beneden een stijging van 2° C te houden. Om hieraan te voldoen zullen 1,5 miljoen woningen in Nederland gerenoveerd moeten worden voor 2030. Dit kan worden gerealiseerd met maatregelen zoals isolatie, HR++(+) glas, efficiënte verwarming en ventilatie, duurzame energieopwekking (b.v. zonnepanelen) en collectieve warmte- en koudevoorzieningen op wijkniveau. Ondanks de vele technische mogelijkheden en diverse beleidsacties in het verleden, is het renovatietempo nog maar 0,5% -1,2% per jaar, wat te langzaam is om de gestelde klimaatdoelen te halen.
Figuur 1: Voorbeelden van mogelijke energierenovatiemaatregelen in de woning
Om dit proces te versnellen is de kennis van de diversiteit aan ervaringen en inzichten van woningeigenaren in het besluitvormingsproces over het verduurzamen van hun woning essentieel. Om data te verzamelen, zijn er online vragenlijsten (n=92) voorgelegd aan en interviews (n=52) gehouden met particuliere woningeigenaren in de Stadsregio Parkstad Limburg. De respondenten zijn deelnemers aan gemeentelijke projecten in de regio waarbij een persoonlijke energiescan door een adviseur is gegeven van hun woning.
Op basis van de resultaten is een “besluitvormingsmodel” voor huiseigenaren voor energierenovatiemaatregelen opgesteld. Dit model maakt onderscheid tussen de verschillende fasen van het besluitvormingsproces. Tevens laat het model zien dat de verschillende factoren en overwegingen van huiseigenaren die dit proces beïnvloeden relevant zijn in de verschillende fasen van het besluitvormingsproces. Om de impact van beleid te vergroten is het daarom van belang om de verschillende beleidsacties te richten op de specifieke fasen in de besluitvormig.
In de eerste fase, de interessefase, zijn met name externe ontwikkelingen (b.v. subsidies, energieprijzen), fysieke factoren (staat van het huis, b.v. comfortbeleving), demografische factoren en mate van milieubewustzijn van de woningeigenaar belangrijk om überhaupt geïnteresseerd te raken in energierenovatiemaatregelen. Overheden kunnen de eerste fase in het proces beïnvloeden door het creëren of stimuleren van externe ontwikkelingen zoals media-aandacht maar ook het stimuleren en faciliteren van energie-initiatieven in buurten en wijken. Daarnaast kan beleid zich specifiek richten op huiseigenaren die een verbouwing plannen (b.v. net verhuisd) en op huiseigenaren die op dit moment nog niet denken aan het verduurzamen van hun huis (zoals b.v. lager opgeleiden en lagere inkomens).
In de tweede fase, de kennisfase, is de interesse opgewekt en gaan andere factoren een rol spelen, zoals de achtergrond van de huiseigenaar (b.v. mensen met een technisch achtergrond of niet), maar vooral ook advies vanuit hun sociaal netwerk of bedrijven. Om deze fase positief te beïnvloeden kunnen overheden objectief op maat gesneden energieadvies aanbieden aan huiseigenaren dat rekening houdt met de specifieke context zoals het huis en huishoudensamenstelling, persoonlijke wensen en voorkeuren, en hun kennisniveau over energiemaatregelen. In dit advies wordt ingespeeld op alle factoren die van invloed kunnen zijn, dus ook de niet-energiegerelateerde voordelen. Daarnaast kunnen sociale netwerken door overheden worden ingezet en worden gefaciliteerd door bijvoorbeeld ‘ambassadeurs’, aangezien huiseigenaren eerder overgaan op het toepassen van maatregelen als ze daarover informatie krijgen uit hun sociaal netwerk.
Figuur 2: Vereenvoudigd besluitvormingsmodel van huiseigenaren over energierenovatiemaatregelen
In de derde fase, de opiniefase, wordt een mening gevormd over de potentiële energiemaatregelen en hierbij zijn vaak financieel-economische factoren belangrijk maar ook de vrees voor ‘gedoe’. Deze fase kan beïnvloed worden door (lokale) overheden door een ‘all-in-one’ aanbod te doen waarbij verschillende opties zijn: een energie-advies, de organisatie van de installatie van de maatregelen door bekwame en betrouwbare lokale vakmensen, en financieringsmogelijkheden en garanties.
In de vierde fase, de besluitfase, wordt er een besluit genomen door de woningeigenaar om de maatregel(en) wel of niet toe te passen, waarna deze worden geïmplementeerd tijdens de uitvoeringsfase. In de laatste fase doet de woningeigenaar ervaring op met de maatregel(en), de ervaringsfase, en met deze ervaringen kunnen weer beslissingen van andere woningeigenaren in het sociaal netwerk worden beïnvloed.
Ter conclusie, dit onderzoek laat zien dat het besluitvormingsproces van woningeigenaren plaatsvindt in verschillende fasen en dat deze fasen worden beïnvloed door een verscheidenheid aan factoren die verschillend kunnen zijn voor iedere woningeigenaar. Door hiermee rekening te houden kunnen beleidsacties effectiever en doelgerichter worden ingezet.
Meer informatie via Wendy Broers (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.). Voor de publicatie zie: https://doi.org/10.1016/j.erss.2019.101284.
