De komende decennia zal het aantal windmolenparken in de Noordzee substantieel worden opgeschaald om klimaatverandering tegen te gaan. Deze toename kan een negatief effect hebben op het mariene ecosysteem en daarbij op de levering van ecosysteemdiensten en goederen die bijdragen aan menselijk welzijn. In opdracht van Rijkswaterstaat is een studie uitgevoerd naar de cumulatieve effecten van windmolenparken op zee, gekoppeld aan ecosysteemdiensten, om zo de mogelijke sociaaleconomische effecten in beeld te kunnen brengen en de besluitvorming binnen OSPAR te ondersteunen. OSPAR is de organisatie die verantwoordelijk is voor internationale afstemming op het gebied van bescherming van het mariene milieu voor de Noordoost Atlantische Oceaan.
Er zijn in Europa verschillende ambitieuze doelen gesteld om klimaatverandering tegen te gaan. Eén van deze doelen is energieneutraal zijn in 2050. Om dit te bereiken, zal er in Europa flink geïnvesteerd moeten worden in het opwekken van hernieuwbare energie. De komende decennia zullen windmolenparken op zee substantieel opgeschaald worden om de emissies van de energiesector te verminderen. Met name de Noordzee zal een flinke toename van het aantal windmolenparken kunnen verwachten. Deze zee is namelijk een geschikte locatie, omdat het er relatief ondiep is en de parken in de buurt van dichtbevolkte gebieden geplaatst kunnen worden, zonder bij iemand in de ‘achtertuin’ te staan.
De grootschalige aanleg van windmolenparken op zee heeft positieve gevolgen voor het klimaat, maar dit neemt niet weg dat het een extra druk legt op het mariene ecosysteem in de Noordzee. Deze zee is momenteel al één van de drukste zeeën ter wereld, waar veel activiteiten plaatsvinden. Denk hierbij onder andere aan scheepvaart, visserij, olie- en gasboringen en toerisme. Naast deze activiteiten profiteert Nederland, maar ook de andere Noordzeelanden, van de verschillende ecosysteemdiensten en goederen die geleverd worden door het mariene ecosysteem. Deze ecosysteemdiensten zijn bijvoorbeeld voedselvoorziening, klimaatregulatie en recreatie, die bijdragen aan menselijk welzijn. Het opschalen van de windmolenparken kan een risico zijn voor het leveren van deze diensten.
In de studie is de Bow Tie Analyse gebruikt om de risico’s van menselijk handelen inzichtelijk te maken en deze door te vertalen naar de levering van ecosysteemdiensten. Met de Bow Tie Analyse is het mogelijk om verschillende oorzaken en gevolgen van een ongewenste gebeurtenis te analyseren. Dit is gedaan door te kijken naar de negatieve effecten van windmolenparken op het mariene ecosysteem en deze als ongewenste gebeurtenis centraal te stellen. Voor het mariene ecosysteem wordt op deze manier in beeld gebracht wat de cumulatieve effecten van windmolenparken in de Noordzee betekenen voor de levering van ecosysteemdiensten. Daarnaast is het mogelijk om met de Bow Tie Analyse verschillende preventieve en compenserende maatregelen te identificeren om deze mogelijke impacts te verminderen.
De studie heeft zich voor wat betreft de analyse van de negatieve effecten van windmolenparken op het mariene ecosysteem gericht op de risico’s voor zeevogels en zeezoogdieren, om een methodiek te onderzoeken die van meerwaarde kan zijn om de besluitvorming te ondersteunen. Voor nu is de studie beperkt gebleven tot een kwalitatieve analyse (zie Figuur 1 ter illustratie), omdat er met name nog veel ecologisch onderzoek en monitoring plaats moet vinden om de effecten kwantitatief te kunnen beoordelen. De analyse laat zien welke effecten nader onderzocht moeten worden en kan worden gebruikt om prioritering aan een onderzoekagenda te geven. Tijdens een presentatie voor een groep medewerkers die betrokken zijn bij OSPAR, bleek men de meerwaarde te zien van een dergelijke methode en interesse te hebben om deze ook op andere milieuproblemen toe te passen.
Figuur 1: Bow Tie (vlinderdas) analyse van de effecten van uitbreiding van windmolens op zee. Zie het rapport voor details.
De toegepaste methodiek van het combineren van de Bow Tie Analyse met ecosysteemdiensten benadrukt en beargumenteert het maatschappelijk belang van het nemen van maatregelen om de natuur te beschermen. Met name omdat er al negatieve effecten van windmolenparken op het ecosysteem zijn waargenomen en de parken substantieel zullen worden opgeschaald, is het van belang om te focussen op compenserende maatregelen. Op deze manier kunnen windmolenparken op zee de strijd tegen klimaatverandering aangaan zonder dat het mariene ecosysteem, en de capaciteit van de zee om ecosysteemdiensten te leveren, in gevaar komen.
Klik hier om het volledige rapport te lezen (in het Engels). Contactinformatie: Irthe Noordegraaf, 06-20234819, Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of Rob van der Veeren, 06-30003134, Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
