Open Haringvliet levert geld op

Wanneer het Haringvliet een open verbinding krijgt met de Noordzee, levert dat naar verwachting jaarlijks minimaal 500 miljoen euro aan monetaire baten op door betere transportmogelijkheden, recreatie, toename van biodiversiteit, verhoogde opname van fijnstof en algemene verhoging van de kwaliteit van de leefomgeving.

 De huidige Haringvlietkering heeft een beperkte levensduur. Nog voor het midden van deze eeuw zijn hoe dan ook grote investeringen nodig om de veiligheid te garanderen tegen overstromingen vanuit zee en vanuit de rivieren. Het Wereld Natuur Fonds (WNF) heeft, in samenwerking met Bureau Stroming, een alternatief voor de huidige gesloten delta geschetst waarin veiligheid, economische ontwikkeling en herstel en behoud van ecologische waarden samen kunnen gaan (van Winden et al., 2010). Op verzoek van WNF heeft Wageningen University een economische analyse gemaakt van de ecologische gevolgen (Boehnke-Henrichs & de Groot, 2010)

Scenario's

In het WNF scenario vervalt de dichte waterkering en maken de dijken rondom het Haringvliet plaats voor zogenaamde 'klimaatdijken' (extra breed, zie figuur 1), die meerdere functies vervullen, o.a. door hun heuvelachtige vorm. Essentieel in dit scenario is het herstel van de natuurlijke zoet-zout-verbinding die de productiviteit van de zeearm sterk verhoogt onder andere door de toenemende voedselrijkdom van het water en het creëren van opslibbende vooroevers (voor veiligheid en habitat-functies).

Fig. 1:  Landschapstypen bij gesloten (boven) en open (onder) Haringvliet

Economische analyse

Op basis van bovenstaand scenario is uitgerekend wat de verandering in oppervlakte van de belangrijkste landschapselementen is (zie Tabel 1). Elk landschapstype vervult een bundel van zgn. "ecosysteemdiensten", te verdelen in productiediensten (vis, hout, etc.), regulatiediensten (waterzuivering, opvang fijnstof, etc.), habitatdiensten (kraamkamer en behoud genetische diversiteit), en 'culturele', niet-materiële diensten zoals gebruik voor recreatie en bron van informatie en inspiratie voor kunst, cultuur en wetenschap. Het economisch belang van deze diensten kan op diverse manieren in geld uitgedrukt worden:

• middels directe marktwaarden (bijv. opbrengst visvangst, baten van recreatie) en/of indirecte marktwaarden (bijv. meerwaarde van huizen in een mooie woonomgeving);
• vermeden schadekosten door o.a. buffering van (effecten van) klimaatverandering, voorkomen wateroverlast en lagere kosten gezondheidszorg bij betere kwaliteit van de leefomgeving);
• een derde methode is om mensen middels enquêtes te vragen wat een ecosysteemdienst hen waard is (bijv. de hogere natuurwaarde van de open Delta); deze laatste methode is in dit onderzoek niet gebruikt.

D.m.v. literatuuronderzoek en expertinterviews is voor ruim 30 van deze diensten per landschapstype uitgerekend wat de gemiddelde, duurzame baten per ha per jaar zijn. Vervolgens is deze zgn. 'Total Economic Value' (TEV) van de bundel van ecosysteemdiensten per landschapstype gebruikt om te berekenen wat de gevolgen zijn van een toe- of afname van dat landschaptype bij een open Haringvliet-scenario voor de monetaire waarde (Tabel 1), gebaseerd op de "TEEB-methode (De Groot e.a. 2010).

 Tabel 1: Waardeverandering van enkele belangrijke landschapselementen bij een open Haringvliet

(1) Dit betreft voor ca 30% marktwaarden (zoals visserij, recreatie, transport) en 70% zgn. 'schaduwprijzen' (zoals vermeden kosten voor o.a. waterzuivering, gezondheidzorg en klimaatverandering).

Uit deze analyse blijkt dat de positieve effecten overwegen: een open Haringvliet biedt extra kansen voor economische activiteit, zoals recreatie en transport. Door andere natuurlijke begroeiing (met name wilgenvloedbossen) is er verhoogde opname van fijnstof en stikstof. Dit komt ten goede aan de volksgezondheid en levert daarmee besparingen op voor de gezondheidszorg. Ook de toename van dier- en plantensoorten levert geld op door o.a. een hogere opbrengst voor de visserij en voor het Haringvliet als waardevolle woonomgeving.

Daar staat tegenover dat op een aantal andere terreinen, bijvoorbeeld de landbouw, de opbrengst vermindert bij het heropenen van de zeearm.

Benadrukt moet worden dat het veiligheidsniveau van een open Haringvliet even hoog is als dat van een gesloten zeearm. De financiële waarde van die veiligheid is in deze studie dan ook buiten beschouwing gelaten. In de eerdergenoemde studie van Bureau Stroming wordt nader toegelicht hoe de veiligheid in een open situatie gegarandeerd kan worden en op lange termijn meer duurzaam is.

Discussie

De gepresenteerde berekeningen zijn een zeer voorlopige schatting en nader onderzoek is nodig. Alle individuele berekeningen per ecosysteemdienst zijn echter gebaseerd op conservatieve schattingen van duurzame gebruiksniveaus en bij de totale optelsom zijn diverse diensten en hun waarden buiten beschouwing gelaten wegens gebrek aan gegevens of om dubbeltelling te voorkomen. De conclusie dat een open Haringvliet economisch (veel) meer waard is dan een gesloten Haringvliet zal onzes inziens ook na gedetailleerder onderzoek overeind blijven.

Naast de directe economische effecten moet ook het strategisch belang in het oog gehouden worden: Nederland is wereldwijd voorloper op het terrein van delta-technologie. Oplossingen die veiligheid, natuurontwikkeling en economische ontwikkeling combineren, vormen internationaal een groeiende markt. De toekomstige inrichting van het Haringvliet biedt dan ook een uitstekende kans voor innovatieve oplossingen, waarbij veiligheid en economie samengaan met herstel van het natuurlijk systeem.

Referenties