De overheid moet werken aan een flexibel reguleringskader voor de transitie naar een duurzame warmtevoorziening. Zonder aanvullend beleid komt de gewenste groei van het aantal aansluitingen op een warmtenet niet tot stand of leidt het tot een te hoge stijging van de energierekening voor betrokken huishoudens en bedrijven. Dat is de conclusie van het onderzoek naar de regulering van de Nederlandse warmtemarkt dat Ecorys en SEO in opdracht van Netbeheer Nederland uitvoerden.
De komende decennia moet vrijwel de gehele gebouwde omgeving in Nederland van het gas af. Duurzamere energiebronnen moeten de rol van aardgas overnemen. Warmtenetten zijn hiervoor een mogelijke oplossing.
Gedeelde uitgangspunten
Voor een succesvolle uitrol van warmtenetten is coördinatie en samenwerking tussen Rijk, gemeenten en andere partijen van belang. Het Rijk moet heldere doelen stellen en duidelijke kaders creëren waarbinnen gemeenten en marktpartijen samen de energievoorziening kunnen verduurzamen. Om een gezamenlijk beeld te vormen van de gewenste ontwikkeling van de warmtemarkt zijn gedeelde uitgangspunten nodig. Bijvoorbeeld over de structuur en werking van de warmtemarkt, over het effect van maatregelen die deze structuur wijzigen en over de criteria die gebruikt worden om het resultaat te beoordelen.
Analysekader
In opdracht van Netbeheer Nederland onderzochten Ecorys en SEO welke beleidsmaatregelen nodig zijn om de transitie naar een duurzame warmtevoorziening in de gebouwde omgeving vorm te geven, met een nadruk op de bijdrage van warmtenetten. Wij ontwikkelden een analysekader dat de verschillende partijen kan helpen om het eens te worden over de basisprincipes van de warmtemarkt en om een gezamenlijke weg voorwaarts te definiëren.
Het analysekader bestaat uit drie delen:
1. De publiekebelangenanalyse. Hierin wordt op een rij gezet welke vormen van marktfalen zich voordoen in de warmtemarkt. De warmtemarkt kent natuurlijke monopolies, publieke goederen, externe effecten en asymmetrische informatie. Ook is er sprake van suboptimale en trage evenwichtsvorming. Deze verschijnselen hinderen de verwezenlijking van de voornaamste publieke belangen: betaalbaarheid, duurzaamheid en betrouwbaarheid. Om de publieke belangen te borgen, is overheidsingrijpen noodzakelijk.
2. De 'structure-conduct-performancebenadering'. Hierin wordt gekeken hoe de structuur van de warmtemarkt aangepast kan worden om het gedrag van de marktpartijen te veranderen en zo de uitkomsten van het marktproces te verbeteren. De overheid kan op verschillende manieren interveniëren in de marktstructuur. Via publiek eigendom kan de overheid de doelen die marktpartijen nastreven beïnvloeden. Publieke informatievoorziening beïnvloedt de informatie waarover marktpartijen beschikken en hun toekomstverwachtingen over de omgeving waarbinnen zij opereren. Subsidies en heffingen veranderen de kosten en baten van de gedragingen van marktpartijen, terwijl regulering hun mogelijke gedragingen stuurt en inperkt. Ook de structuren van de markten voor elektriciteit en aardgas beïnvloeden het gedrag van warmtemarktpartijen.
3. De dynamische markttheorie. Deze vergroot de reikwijdte van de analyse door te kijken naar de verschillende fasen die de warmtemarkt kan doorlopen. De warmtemarkt heeft kenmerken van de initiële innovatiefase, waarin op kleine schaal verschillende modellen worden uitgetest. De verduurzaming van de warmtevoorziening vraagt echter om een overgang naar de expansiefase. Dit brengt risico’s met zich mee. Er kan een situatie van lock-in ontstaan waarbij bestaande marktstructuren en technologieën innovaties en burgerinitiatieven belemmeren.
Beleidsadvies
De conclusie van het onderzoek is dat de overheid een sturende rol moet vervullen bij de realisatie van de transitie naar een duurzame warmtevoorziening. Zonder aanvullend beleid komt de gewenste groei van het aantal aansluitingen op een warmtenet niet tot stand of resulteert deze in een te hoge stijging van de energierekening voor betrokken huishoudens en bedrijven. Centraal in de opgave voor de ontwikkeling van warmtenetten staat de marktordening. Deze zal uiteindelijk bepalen of de beleidsdoelen van de overheid gerealiseerd worden of niet. Deze marktordening moet de publieke belangen veiligstellen, maar tegelijk flexibel genoeg zijn om de technologische ontwikkeling van de markt te accommoderen en duurzame initiatieven van onderop de ruimte te geven. Deze lessen zijn van belang bij het vormgeven van de Warmtewet, waar het ministerie van Economische Zaken en Klimaat op dit moment aan werkt.
Klik hier om het rapport 'Regulering van de Nederlandse warmtevoorziening' te dowwnloaden.
Contact: Ecorys, Menno van Benthem, Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken., 06 – 36 55 65 66, SEO Economisch Onderzoek, Bert Tieben, Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken., 020 – 525 16 44.
