Zeewier wordt gezien als duurzaam en milieuvriendelijk product. Een onderzoek van onder andere Wageningen Economic Research concludeert dat, ondanks alle ambities, zeewierteelt niet de grote 'game changer' voor de Nederlandse voedselproductie lijkt te gaan worden. De te verwachten opbrengsten zijn bescheiden in vergelijking met het voedsel dat we nu al produceren. De toekomst voor Nederlands zeewier ligt niet in bulktoepassingen als groene chemie of biobrandstoffen maar in hoogwaardige toepassingen in cosmetica of als additief aan voeding of diervoeder.
Ondernemers en sectororganisaties streven naar groei van de zeewiersector in Nederland. Zeewier wordt gezien als duurzaam, milieuvriendelijk product met een breed scala aan toepassingen in onder andere voeding, diervoer, groene chemie en cosmetica. Ook zou de teelt van zeewier een positieve bijdrage leveren aan de kwaliteit van het mariene milieu. De laatste tijd wordt er meer aandacht besteed aan de grenzen van wat mogelijk is. Als er teveel zeewier wordt geteeld overschrijden we misschien het ecologische, sociale en economische draagvlak.
De ervaringen in het North Sea Innovation Lab laten op pilot schaal zien dat zeewierteelt mogelijk is en de grote ruimteclaim voor offshore wind zou kansen bieden voor zeewierteelt, tussen de windmolens. In het recente verleden zijn dan ook enthousiaste ambities uitgesproken om in de Noordzee vele vierkante kilometers zeewierteelt te realiseren. Meer recente verkenningen suggereren dat er grofweg tussen de 150 en 400 km2 zeewierteelt op de Noordzee mogelijk zou zijn. Als we daarboven komen zouden grote effecten op het ecosysteem te verwachten zijn.
Om de impact van grootschalige zeewierteelt in te schatten is het nodig aannames te maken over areaal en opbrengst. In de notitie van Van Duren et al (2019) wordt enkele honderden km2 zeewierteelt realistisch geacht. Laten we voor nu uitgaan van 200 km2, oftewel 20.000 hectare. De opbrengst per hectare is in het verleden wel eens geschat op 20 ton droge stof per hectare maar tot op heden worden lagere opbrengsten gerealiseerd van ca. 2 ton droge stof per hectare. Met deze aannames wordt al snel de potentiële omvang van de sector duidelijk: de totale productie zou dan 40 miljoen kg droge stof zijn.
Wanneer we een vergelijking maken met de Nederlandse akkerbouw, valt meteen op dat het totale oppervlakte akkerbouw veel groter is (bijvoorbeeld voor aardappelen: 160.300 hectare in 2021). Van gelijke orde van grootte als toekomstig zeewierteelt zijn bijvoorbeeld de blad- en stengelgroenten (16.423 ha in 2021) en akkerbouwgroenten (28.048 hectare in 2021).
Nu is de opbrengst van deze gewassen wel anders. Voor de blad- en stengelgroenten (andijvie, asperges, sla, et cetera) ligt de totale opbrengst op 388,8 miljoen kg, voor akkerbouwgroenten (de verzamelde groenten uit open grond, exclusief uien) ligt dat op 972,5 miljoen kg. In dit perspectief zou 40 miljoen kg zeewier niet zo heel veel zijn, dat komt eerder in de buurt van de opbrengst aan rode kool (40,5 miljoen kg in 2021) of rode bieten (44,7 miljoen kg in 2021).
De vergelijking is niet helemaal eerlijk omdat de zeewieropbrengst vaak in droge stof wordt uitgedrukt, waar men dat voor een sla of komkommer niet doet. Tegelijkertijd geldt dat zeewier vaak voor verwerking gedroogd moet worden.
De verkoopprijs van zeewier is sterk afhankelijk van de relatie tussen producent en afnemer, er is geen transparante markt voor zeewier, en van de toepassing van het zeewier. In Denemarken wordt een verkoopprijs van €31 per kg droge stof gerapporteerd. Dit lijkt behoorlijk hoog, en de vraag is of grote hoeveelheden zeewier ook tegen deze prijs verkocht kunnen worden. Evengoed, als we dat als richtlijn nemen zou de totale waarde van Nederlandse zeewier circa €1,24 miljard bedragen. Ter vergelijking, de Nederlandse export van landbouwgoederen bedroeg in 2022 circa 122 miljard.
Zo bekeken lijkt zeewierteelt niet de grote game changer voor de Nederlandse voedselproductie. De oppervlaktes en opbrengsten zijn bescheiden in vergelijking met wat we nu produceren. Het laat ook zien dat de toekomst voor Nederlands zeewier niet ligt in bulktoepassingen als groene chemie of biobrandstoffen, de volumes zijn daarvoor te beperkt. Hoogwaardige toepassingen in cosmetica of als additief aan voeding of diervoeder zijn kansrijker. De Nederlandse expertise in de productie en het gebruik van zeewier in het voedselsysteem kan het beste ingezet worden om dergelijke toepassingen verder te ontwikkelen.
Publicatie: Jansen, H. M., van der Burg, S. W., Van Duren, L. A., Kamermans, P., Poelman, M., Steins, N. A., & Timmermans, K. R. (2023). Food for thought: A realistic perspective on the potential for offshore aquaculture in the Dutch North Sea. Journal of Sea Research, 191, 102323. https://doi.org/10.1016/j.seares.2022.102323. Voor info: Sander van den Burg, Wageningen Economic Research. Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Referentie
Van Duren, L., Poelman, M, Jansen & K. Timmermans (2019). Een realistische kijk op zeewierproductie in de Noordzee. Wageningen Marine Research Memo 1930336-MP-LvdB-lcs. IJmuiden.
