Uit recent onderzoek van het Instituut voor Milieuvraagstukken (IVM) van de Vrije Universiteit Amsterdam blijkt dat de wijziging van de NEE/NEE-sticker naar de JA/JA-sticker zorgt voor een afname van 5-10% van de totale hoeveelheid papierafval in de hoofdstad. Ook zorgt het daarmee voor een kostenafname voor de gemeente.
In 2018 heeft de NEE/NEE-sticker in Amsterdam plaatsgemaakt voor de JA/JA-sticker. Deze wijziging zorgt ervoor dat ongeadresseerde post enkel in de brievenbus belandt, als daar expliciet toestemming voor is gegeven. Deze maatregel is een vorm van een groene nudge, een kleine verandering in de manier waarop een keuze aan iemand gepresenteerd wordt, met als doel om gedrag naar een milieuvriendelijke optie te sturen.
Status quo bias
De JA/JA-sticker maakt gebruik van de status quo bias; mensen hebben een natuurlijke voorkeur voor een bestaande situatie ten opzichte van een actieve handeling tot verandering. Het verkrijgen van een brievenbussticker vereist zo’n handeling, wat zorgt voor een keuze voor de weg met de minste weerstand. In de oude situatie had een groot deel van Nederland géén NEE/NEE-sticker op de brievenbus, waardoor ook huishoudens die liever geen reclamedrukwerk ontvingen alsnog deze post kregen. De JA/JA-sticker draait dit om: de nieuwe standaardoptie is geen ongeadresseerde post, tenzij hier expliciet toestemming voor is gegeven met een sticker. Voor 2018 had 55% van Amsterdam geen sticker op de brievenbus, terwijl 15% een JA/JA-sticker had na 2018. Hierdoor ontvangt 40% van alle huishoudens in Amsterdam geen ongewenst reclamedrukwerk meer, terwijl dat wel zo was met de NEE/NEE-sticker.
Om het effect van de verandering van de brievenbussticker te meten, is het papierafval in de gemeente Amsterdam vergeleken met acht andere grote Nederlandse gemeenten. Hieruit bleek dat papierafval in alle gemeenten al aan het afnemen was, maar dat de JA/JA-sticker zorgde voor een nog sterkere daling in Amsterdam. Uiteindelijk is de daling in papierafval 5%-10% sterker dan de al spelende daling in andere Nederlandse gemeenten, dit staat gelijk aan ongeveer één tot twee miljoen kilogram papier per jaar.
Figuur: Trend van papierafval (kg/pp) in Amsterdam (rood) en het gemiddelde van de controlegroep (blauw). In 2018 is de JA/JA sticker ingevoerd in Amsterdam, waarna papierafval verminderde en laag bleef.
Kostenvermindering gemeenten
De afname van papierafval zorgt ook voor een kostenafname voor het verzamelen, transporteren en recyclen van papierafval door gemeenten. Uit het onderzoek blijkt dat dit bedrag tussen de 135.000 en 285.000 euro per jaar ligt in Amsterdam. Als heel Nederland overstapt naar de JA/JA-sticker, zou dat zelfs kunnen leiden tot een jaarlijkse kostenvermindering van 14 miljoen tot 30 miljoen euro. Deze besparing levert geld op dat anders besteed kan worden door gemeenten. Ook kan deze besparing gebruikt worden voor de verlaging van gemeentelijke belastingen.
De meeste gemeentes in Nederland hanteren een NEE/NEE-sticker voor ongeadresseerd reclamedrukwerk en huis-aan-huisbladen. Als een huishouden geen sticker heeft, eindigt deze post gewoon in de brievenbus. De JA/JA-sticker voorkomt dat huishoudens zonder sticker ongeadresseerde post krijgen. Slechts een kleine aanpassing in de brievenbusstickers leidt dus tot een relatief grote afname van papierafval. De kosten van het invoeren van de JA/JA-sticker zijn laag, maar de voordelen zijn groot. Dit is een kans voor gemeenten om hun milieu-impact te verminderen en tegelijkertijd geld te besparen. Steeds meer gemeenten stappen dan ook over naar de JA/JA-sticker. Waar in 2018 Amsterdam als eerste op deze manier papierafval aanpakte, hebben inmiddels ruim vijftig andere gemeenten de sticker op de brievenbus staan.
Alle resultaten zijn gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Environmental Economics and Policy. Inlichtingen: Thijs Endendijk (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.).
