Met reversibele verlijmingstechnieken kunnen verlijmde componenten en producten vlotter hersteld of gerecycleerd worden. Vanuit VITO werd onderzocht wat het circulaire potentieel is van reversibel verlijmen wanneer het toegepast wordt op de batterij van een smartphone. Terwijl de milieu-impact duidelijk positief is, is het financiële plaatje niet vanzelfsprekend binnen traditionele verkoopsmodellen.
Het gebruik van lijm als hechtingsmethode wint aan populariteit ten opzichte van schroeven en lassen. Daar zijn op zich tal van goede redenen voor: producten bestaan uit steeds complexere materiaalcombinaties en lijm is nu eenmaal geschikt om deze aan elkaar te verbinden. Het gebruik van lijm zorgt vaak ook voor een lager gewicht, verminderde kansen op corrosie, een uniforme spreiding van druk, het dempen van geluid en een goede weerstand tegen extreme omgevingscondities.
Het gebruik van lijm vormt echter ook een grote uitdaging voor een circulaire economie. Verlijmde componenten kan je immers niet zo vlot uit elkaar halen voor herstel, refurbishment of recyclageprocessen van een hoge kwaliteit. Daarom onderzoekt een team onderzoekers van Flanders Make, VITO en BIL het circulaire potentieel van reversibele verlijmingstechnieken (zie https://circularbonding.be). Met deze technieken kunnen verlijmde componenten ‘on demand’ opnieuw uit elkaar gehaald worden, bijvoorbeeld door middel van inductie of convectie.
Om het circulaire potentieel van reversibel verlijmen te onderzoeken, werd als startpunt de toepassing van een smartphone gekozen. Daar waar vroeger de batterij ervan vlot vervangbaar was, zit deze al enkele jaren verlijmd in de behuizing van de smartphone. Daarom werden meerdere scenario’s onderzocht, zoals het kunnen vervangen van de batterij waardoor de levensduur van de smartphone verlengd wordt, maar ook het gegeven dat de batterij en de rest van de smartphone langs gescheiden processen gerecycleerd kunnen worden. In deze scenario’s werd ook telkens een vergelijking gemaakt tussen de uitkomsten van een klassiek verkoopsmodel versus een productdienstmodel (leasing). Het circulaire potentieel werd vanuit drie perspectieven geëvalueerd: het behoud van de functionaliteit van de onderdelen van de smartphone werd geanalyseerd door middel van statistische entropieanalyse (SEA); de milieu-impact door middel van een Life Cycle Analysis (LCA); en de economische impact door middel van Life Cycle Costing (LCC).
De resultaten van dit onderzoek tonen dat het gebruik van reversibele verlijmingstechnieken een hefboom kan zijn voor het toepassen van circulaire strategieën waarbij de functionaliteit van de smartphone en haar componenten op hoog niveau behouden kan blijven. De belangrijkste toegevoegde waarde van deze technologie bestaat erin dat onderdelen vervangen of up-to-date gehouden kunnen worden terwijl de printplaat van de smartphone – de component met de zwaarste milieu-impact – kan behouden blijven. Toch kunnen we geen snelle omschakeling naar deze technologie verwachten, aangezien bedrijven geen sterke prikkel hebben om hierin mee te gaan. Hoewel verlijmen en ontlijmen slechts een verwaarloosbaar deel van de levenscycluskosten uitmaken, blijkt uit de resultaten van de LCC-analyse dat alleen de leasingscenario’s rendabel zijn. De meeste consumenten willen echter eigenaar zijn van hun toestel. Bovendien zitten vooral jongere consumentengroepen niet te wachten op een langere levensduur van hun smartphone, omdat ze typisch uitkijken naar nieuwe modellen. Zie hiervoor ook eerder onderzoek naar de beperkte acceptatie van leasingmodellen voor smartphones in Vlaanderen. Daarnaast blijkt dat ook de kosten van reversibel verlijmen niet opwegen tegen de financiële voordelen van een recyclage van batterijen.
Beleidsaanbevelingen uit dit onderzoek zijn dan ook gericht op het aanpassen van prikkels om in te zetten op reversibele verlijmingstechnieken. Zo zal een strengere verplichte regelgeving rond de herstelbaarheid en recycleerbaarheid van producten en componenten in toenemende mate een prikkel geven om in te zetten op deze technologie. Ook circulaire overheidsaankopen kunnen een bijkomende impuls geven om een leercurve op gang te trekken bij assemblagebedrijven. Langs consumentenzijde kan ingezet worden op het stimuleren van leasingmodellen en andere productdienstsystemen, met bijzondere aandacht voor rechtszekere regelgevende kaders en consumentenbescherming. Daar waar we deze systemen in toenemende mate zien opduiken voor auto’s, e-bikes, of het streamen van multimedia, kunnen we nog niet uitgaan van een spontane interesse in productdienstsystemen voor smartphones. Ook hierin zouden overheidsopdrachten, maar ook formules in business-to-business markten de nodige leercurve kunnen initiëren.
Alle resultaten zijn gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Sustainable Production and Consumption. Inlichtingen: Wim Van Opstal (
