In de studie “Afschaffing fossiele-energiesubsidies: eerder een hersenkraker dan een no-brainer” concluderen het PBL en CPB dat de discussie over fossiele subsidies nu vooral is gericht op de hoogte van potentieel misgelopen belastinginkomsten door vrijstellingen of verlaagde tarieven van belastingen op energie. Daarbij blijft de onderliggende kernvraag onderbelicht: levert wijziging van een regeling een bijdrage aan de energietransitie en daarmee aan het klimaatbeleid?
Kijk naar klimaatschade; dat vraagt een andere benadering
Vanuit klimaatperspectief is het logisch om de aandacht het eerst te richten op regelingen die ertoe leiden dat vervuilers onvoldoende betalen voor de klimaatschade die zij veroorzaken. Als door vrijstellingen en verlagingen de prijs van CO2-uitstoot te laag is, is extra beprijzing van het grootste belang. Door dat als uitgangspunt te nemen is de externekostenbenadering behulpzaam bij prioritering welke regelingen als eerste gewijzigd worden.
Breng ook indirecte fossiele subsidies in beeld
Het is belangrijk om ook breder te kijken naar regelingen die de energietransitie remmen doordat ze het fossiele-energiegebruik indirect stimuleren. CPB en PBL hebben in deze nieuwe studie een overzicht gemaakt van fossiele-energiesubsidies volgens wat de inventarisatiebenadering wordt genoemd. Daarbij zijn ook veel indirecte regelingen in kaart gebracht.
Vermijd onwenselijke effecten door pure focus op bedragen
Verschillende onderzoeken zetten fossiele fiscale voordelen op een rij via de ‘inventarisatiebenadering’. Daarbij hangt de hoogte van de misgelopen belastinginkomsten sterk af van de gekozen referentietarieven (met welke schijf vergelijk je?). Dit is een belangrijke oorzaak van de grote verschillen in de gevonden bedragen. Onze studie laat zien dat een pure focus op het verlagen van deze bedragen ongewenste uitkomsten kan opleveren. Vanuit klimaatperspectief is het bijvoorbeeld schadelijk om de lagere tarieven voor grootverbruikers van elektriciteit fors te verhogen, want dit remt de elektrificatie, die juist een hoeksteen van klimaatbeleid is.
Beide benaderingen zijn nodig
Zo hebben de inventarisatiebenadering en de externekostenbenadering beide hun merites. Zonder de inventarisatiebenadering blijft buiten beeld welke regelingen het gebruik van fossiele brandstoffen zowel direct als indirect kunnen ondersteunen. Zonder de externekostenbenadering is niet te zien welke aanpassing vanuit klimaatperspectief het belangrijkst is.
Kijk naar fossiele subsidies in samenhang met overig beleid
Bij het afschaffen van fossiele-energiesubsidies is het ook van groot belang rekening te houden met de volledige nationale en Europese beleidsmix. Zo leidt de aanscherping en uitbreiding van het emissiehandelssysteem in de Europese Unie tot een verdere forse terugdringing van het beprijzingstekort op termijn. Daarnaast kan afschaffing van specifieke regelingen ook nuttig zijn als dit op kortere termijn al zorgt voor een adequatere beprijzing van klimaatschade.
Klik hier om de PBL/CPB-publicatie te downloaden.
Nadere informatie: Herman Vollebergh,
