Recent verschenen twee studies over de voortgang van verschillende Europese landen richting een circulaire economie (CE). België en Nederland nemen daarbij duidelijk een koppositie in binnen de Europese Unie (EU).
De twee studies hebben gemeen dat ze zich baseren op 15 CE indicatoren van Eurostat. Deze variabelen hebben betrekking op aspecten zoals afvalbeheer, gebruik van secundaire grondstoffen, en concurrentievermogen en innovatie. De eerste studie (D’Adamo et al., 2024) maakte gebruik van een multi-criteria besluitvorming analyse en kende gewichten toe aan deze variabelen op basis van expertenpanels, literatuuronderzoek, en beleidsprioriteiten. In een alternatief scenario werden gelijke gewichten toegekend aan alle 15 variabelen. Op deze manier werd een rangschikking opgesteld van landen in een basisscenario (verschillende gewichten) en in een alternatief scenario (gelijke gewichten) en dat op basis van data uit 2019 en 2020. De tweede studie (Claudio-Quiroga & Poza, 2024) maakte gebruik van deze 15 variabelen, maar stelde vier groepen van landen samen op basis van een factoranalyse en een clusteranalyse. Daarbij maakten de auteurs een analyse van de evolutie van Europese landen tussen 2014 en 2021 en stelden ze een circulaire economie index samen.
De lage landen in een koppositie
In beide studies bekleden de lage landen een koppositie. In de eerste studie staat België steevast op de eerste plaats, gevolgd door Italië en Nederland. In de tweede studie zit alleen Nederland in de hoogste prestatiegroep. België zit samen met Duitsland en Italië in de daaropvolgende prestatiegroep. De sterke prestaties van Nederland zijn te danken aan hoge recyclagepercentages diverse afvalstromen. Ook het gebruik van en de handel in secundaire grondstoffen zijn in Nederland goed ontwikkeld, net zoals het concurrentievermogen en innovatie van Nederland binnen de circulaire economie. België heeft sinds 2014 een aanzienlijke vooruitgang geboekt, mede dankzij duurzame afvalbeheerpraktijken en de bevordering van het delen en repareren van producten.
Lage Scores in Oost-Europa
De Oost-Europese landen scoren over het algemeen laag op de ranglijst voor de circulaire economie. Dit komt voornamelijk door zwakke prestaties in afvalbeheer en het gebruik van secundaire grondstoffen. Landen zoals Bulgarije, Cyprus, Estland en Roemenië hebben moeite met het implementeren van effectieve programma’s voor recyclage en hebben een hoge materiaalfvoetafdruk. Deze regio’s missen vaak de infrastructuur en beleidskaders die nodig zijn voor een succesvolle transitie naar een circulaire economie. Bovendien zijn economische en sociale factoren, zoals lagere investeringen in innovatie en minder bewustzijn onder de bevolking, bijkomende hindernissen.
Zin en onzin van dergelijke rangschikkingen
Hoewel deze rangschikkingen waardevolle inzichten bieden, moeten we hun beperkingen niet over het hoofd zien. De rangschikkingen zijn afhankelijk van de beschikbaarheid en kwaliteit van gegevens, die in sommige landen onvolledig of minder betrouwbaar kunnen zijn. Bovendien durven de resultaten voor tal van landen al eens verschillen naargelang er al dan niet gewichten worden toegekend aan de verschillende deelvariabelen. Bovendien kunnen culturele, geografische en economische verschillen tussen landen de vergelijkbaarheid van de rangschikkingen beïnvloeden: wat in Nederland werkt, werkt mogelijk niet in Roemenië vanwege verschillen in economische structuur en beleidscontext.
Koploper zijn in een dergelijke rangschikking betekent evenmin dat er voldoende gebeurt om een circulaire transitie mogelijk te maken. Zo bleek uit de laatste versie van het Circularity Gap Report dat de globale circulariteit gestaag afneemt, ondanks de toegenomen populariteit van het begrip circulaire economie. Desondanks bieden deze studies waardevolle informatie voor beleidsmakers en onderzoekers. Ze helpen bij het identificeren van goede praktijken en gebieden die aan verbetering toe zijn.
Meer lezen:
D’Adamo, I., Favari, D., Gastaldi, M., & Kirchherr, J. (2024). Towards circular economy indicators: Evidence from the European Union. Waste Management & Research, https://doi.org/10.1177/0734242X241237171
Claudio‐Quiroga, G., & Poza, C. (2024). Measuring the circular economy in Europe: Big differences among countries, great opportunities to converge. Sustainable Development. https://doi.org/10.1002/sd.2925