Het huidige gebruik van eenmalige verpakkingen leidt tot aanzienlijke hoeveelheden afval. In een recent artikel rapporteren onderzoekers van de Universiteit Antwerpen en VITO onderzoeksresultaten naar klantvoorkeuren voor herbruikbare voedselverpakkingen en hoe deze voorkeuren kunnen worden vertaald naar ontwerpcriteria voor een succesvolle marktintroductie.
In de EU wordt jaarlijks ongeveer 80 miljoen ton aan verpakkingsafval gegenereerd, waarvan een groot deel afkomstig is van voedsel- en drankverpakkingen. Hoewel verpakkingen afvalproblemen en bijhorende gezondheidsrisico’s met zich meebrengen, hebben ze een belangrijke rol in het verlengen van de houdbaarheid van voedsel en het voorkomen van voedselverspilling. De meeste studies focussen op technologische innovaties om voedselverpakkingen te verduurzamen, terwijl een duurzame oplossing ook een omslag vereist in de manier waarop klanten omspringen met voedselverpakkingen. Een goed inzicht in klantenvoorkeuren is daarom cruciaal, zodat ontwerpers ook verpakkingen kunnen ontwikkelen die aansluiten bij de behoeften en bekommernissen van gebruikers.
In dit onderzoek werd daarom gebruik gemaakt van een klantensurvey in Vlaanderen om voorkeuren en gedragingen ten aanzien van herbruikbare voedselverpakkingen in kaart te brengen. De vragenlijst omvatte demografische gegevens, winkelgedrag, bekommernissen over eenmalige en herbruikbare verpakkingen, en specifieke voorkeuren voor 40 voedselcategorieën van 547 respondenten. Belangrijk is dat ook gecontroleerd werd voor het milieubewustzijn van de surveyrespondenten.
Wie is geïnteresseerd in herbruikbare verpakkingen?
Jongere en milieubewuste consumenten tonen de grootste interesse in herbruikbare verpakkingen. Vrouwen toonden een hogere interesse in een breder scala aan productcategorieën dan mannen. Andere demografische kenmerken, zoals huishoudgrootte en activiteitstatus toonden echter geen significante invloed op de interesse in herbruikbare verpakkingen.
Consumenten die geïnteresseerd zijn in herbruikbare verpakkingen, winkelen vooral in supermarkten, buurtwinkels en maken gebruik van afhaalopties. Net zoals andere klantengroepen maken ze relatief weinig gebruik van gemeenschapslandbouw (CSA) en zero waste winkels. Locatie, productassortiment, prijs, kwaliteit en efficiëntie zijn belangrijke factoren voor zowel consumenten die wel als niet geïnteresseerd zijn in herbruikbare verpakkingen. Met andere woorden: klanten die interesse hebben in herbruikbare verpakkingen gaan naar dezelfde winkels om dezelfde redenen als klanten die daar geen interesse in hebben.
Voor welke productcategorieën?
De interesse in herbruikbare verpakkingen bleek het sterkst te zijn bij eieren, droge voeding (zoals pasta, rijst en granen) en broodproducten (vers gebakken, voorverpakt en voorgebakken brood). De interesse blijkt het laagst voor bevroren voedselproducten, en dat zelfs onder milieubewuste consumenten. Producten zoals sauzen, desserts, vis en schaaldieren scoorden eveneens laag. Wat verse voeding betreft is er interesse voor herbruikbare verpakking onder milieubewuste consumenten, al blijven zorgen over hygiëne en gebruiksgemak belangrijke obstakels.
De grootste zorgen van consumenten over herbruikbare verpakkingen zijn hygiëne en een verminderde houdbaarheid van voedsel. Ook gebruiksgemak is cruciaal: eventuele extra inspanningen die gepaard gaan met het gebruik van herbruikbare verpakkingen blijkt een belangrijke zorg, en dat vooral bij vers en bevroren voedsel.
Economische implicaties
Uit dit onderzoek blijkt dat bedrijven zich best focussen op jongere, milieubewuste consumenten die als koploper een leercurve in gang kunnen zetten om na verloop van tijd ook oudere en minder milieubewuste consumenten te bereiken. Het belang van sociale replicatiemechanismen mag daarbij niet onderschat worden – net zoals oudere consumentengroepen leren van jongere koplopers bij het oppikken van digitale consumentengoederen zoals smartphones en online applicaties.
Een tweede les bestaat erin dat herbruikbare verpakkingen beschikbaar moeten zijn in reguliere supermarkten om een breed publiek te bereiken. Ook voor de voorstanders van herbruikbare verpakkingen blijven zero waste winkels een nichemarkt. Aangezien deze potentiële koplopers gaan winkelen in dezelfde winkels als minder geïnteresseerde klantengroepen, is het van belang dat ze een aanbod aan herbruikbare verpakkingen terugvinden op die plaatsen waar ze nu ook al winkelen. Qua productcategorieën gelden eieren, droge voedselproducten en broodproducten als ‘laaghangend fruit’ om consumenten vertrouwd te maken met herbruikbare verpakkingen.
Kritische ontwerpimplicaties zijn het ontwerpen van herbruikbare verpakkingen die voedsel goed beschermen en lang houdbaar houden, zonder afbreuk te doen aan hygiëne en gebruiksgemak. Heldere communicatie over hygiëne en het hergebruikproces kan consumentenvertrouwen verhogen. Dit kan door middel van keurmerken of informatie op de verpakking. Een belangrijk sluitstuk is ook het ontwerpen van beloningen en niet-financiële stimulansen om consumenten te motiveren herbruikbare verpakkingen niet alleen te gebruiken maar ook terug te brengen.
Meer lezen: Noëth, E., Van Opstal, W. & Du Bois, E., (2024), Introducing reusable food packaging: customer preferences and design implications for successful market entry. Business Strategy and the Environment.
