Het nieuwe kabinet bekijkt beleidsthema’s in onderlinge samenhang. Dit is verstandig, maar helaas sluiten de plannen in de Miljoenennota niet goed aan op de ambities uit het regeerprogramma. Ook ligt de nadruk vooral op de korte termijn, waarmee het kabinet minder doet aan toekomstige uitdagingen. Aldus een analyse van Rabo Research.
Meer samenhang in beleid, maar invulling nog summier
De Miljoenennota 2025 en het regeerprogramma bieden zicht op de plannen voor zowel de korte als de langere termijn. Het kabinet bekijkt de uitdagingen, meer dan in afgelopen jaren, in onderlinge samenhang. Dit ontbrak nog grotendeels in het hoofdlijnenakkoord en ook in vorige regeerakkoorden. Deze manier van kijken is belangrijk, onder andere omdat dit de effectiviteit van maatregelen vergroot. De kans is immers kleiner dat deze tegen elkaar in werken. Helaas is op veel beleidsterreinen de concrete invulling van het beleid nog summier. Ook Koning Willem-Alexander benoemde dit expliciet in de Troonrede.
We zien dit bijvoorbeeld terug bij de plannen voor de arbeidsmarkt. Het kabinet plaatst de uitdagingen terecht in een breder perspectief, vooral die rond arbeidsmigratie. Tegelijkertijd staat de aanhoudende arbeidskrapte centraal. Het is echter niet duidelijk hoe het kabinet deze doelen met elkaar verenigt. Op het terrein van de woningmarkt komt het kabinet wel al met concretere plannen. Het probleem daar is dat er vermoedelijk te weinig geld beschikbaar is om de plannen uit te voeren. Het is dus de vraag hoe haalbaar deze zijn.
Ten slotte besteedt het kabinet veel aandacht aan het verdienvermogen van de Nederlandse economie. De ambities op dat vlak zijn hoog. Maar hoe ze gehaald moeten worden, is niet duidelijk. Beleid dat het kabinet wel al aankondigde, gaat juist deels in tegen de gestelde doelen, zoals het deels schrappen van het Nationaal Groeifonds.
Nadruk op het hier en nu
Verder valt op dat het kabinet zich, meer dan het vorige, richt op het hier en nu en minder op de toekomst en elders. Dit uit zich bijvoorbeeld in bezuinigingen op onderwijs en innovatie. We hebben zelf eerder laten zien dat er weliswaar tijd overheen gaat voordat investeringen in deze sectoren rendement opleveren, maar dat dit rendement wel zeer hoog is.
Op het terrein van klimaat en energie draait het kabinet enkele maatregelen van vorige kabinetten terug. Daardoor dreigen de klimaatdoelen – waaraan het kabinet zich wel heeft gecommitteerd – weer uit zicht te raken.
De middelen die het kabinet op deze beleidsterreinen bespaart, gebruikt het voor een hogere koopkracht van huishoudens in de komende paar jaar. Dit heeft als risico dat (de groei van) de brede welvaart op lange termijn onder druk komt te staan en dat benodigde hervormingen doorschuiven naar de toekomst.
Brede welvaart is wel/geen beleidsdoel
Brede welvaart is de laatste jaren steeds meer gebruikt om te monitoren hoe het gaat met de bevolking. Vorig jaar werd het begrip bovendien geïntroduceerd als afwegingskader voor het overheidsbeleid. Ook in het huidige regeerprogramma komt brede welvaart terug beleidsdoel, maar in de Miljoenennota minder. Beide documenten lijken hier wat los van elkaar te staan. Dat betekent dat juist het vernieuwende van brede welvaart als beleidskader niet terugkomt in de begroting, namelijk de integrale benadering, het inzicht in de afruilen tussen welvaartsdimensies en de keuzes die schaarse middelen (geld, personeel en ruimte) met zich meebrengen.
Hoewel het regeerprogramma ruimte biedt om brede welvaart centraal te stellen en als afwegingskader te gebruiken, maken de plannen dit niet concreet. En dat juist in een jaar waarin de brede welvaart daalde. Vooral de brede welvaart van ondernemers is erop achteruit gegaan (zie de bijdrage elders in deze Nieuwsbrief). Als het kabinet dit najaar een ondernemingsklimaattop organiseert, zoals aangekondigd in de Miljoenennota, zou het dus meteen de brede welvaartsagenda voor ondernemers mee kunnen nemen.
Tot slot valt ons op dat het kabinet zichzelf in het regeerprogramma ten doel stelt om de bestaande Regio Deals door te ontwikkelen tot investeringsagenda’s voor de lange termijn. Dit klinkt als een structurele aanpak om de brede welvaart te versterken in regio’s waar dat nodig is en sluit aan bij onze visie dat gericht regionaal beleid nodig is. Maar we missen opvallend genoeg ook hier de concrete uitvoering van de ideeën in deze eerste Miljoenennota van het kabinet.
Klik hier om naar de webpagina van Rabo Research te gaan.
Nadere info: www.rabobank.nl/kennis
Zie ook de brede welvaartsreflectie van CPB/PBL/SCP op Prinsjesdag 2024 elders in deze Nieuwsbrief.
