Een recent onderzoek van VITO laat zien hoe vertrouwen een cruciale factor is bij de acceptatie van circulaire zonne-energieoplossingen door consumenten. Uit een enquête bij bijna 4000 Vlaamse huishoudens werd duidelijk dat vertrouwen in overheden, leveranciers en technologie een sleutelrol speelt. Daarnaast introduceert het onderzoek het concept van een circulaire risicopremie: consumenten rekenen een extra risico in bij de overstap naar circulaire bedrijfsmodellen vanwege onzekerheden en een gebrek aan vertrouwen.
In een recent gepubliceerd artikel onderzochten onderzoekers van VITO hoe vertrouwen een belangrijke rol speelt bij de acceptatie van circulaire zonne-energie oplossingen door consumenten. De onderzoekers analyseerden gegevens van een grootschalige enquête onder bijna 4000 Vlaamse huishoudens om inzicht te krijgen in de factoren die bepalen of consumenten circulaire zonne-energie businessmodellen, zoals product-dienstmodellen voor zonnepanelen of hergebruik van zonnepanelen, accepteren.
Vertrouwen als sleutel tot acceptatie
Circulaire bedrijfsmodellen zijn een belangrijk puzzelstuk voor het bereiken van duurzame ontwikkelingsdoelen, maar deze modellen kunnen alleen succesvol worden geïmplementeerd als consumenten bereid zijn deze te accepteren. Uit het onderzoek blijkt dat vertrouwen in overheden, leveranciers en de technologie zelf een belangrijke rol speelt in de beslissing van huishoudens om circulaire zonne-oplossingen te omarmen. Dit is vooral van belang bij langdurige investeringen zoals zonnepanelen, die een levensduur van 25 tot 30 jaar hebben.
Consumenten vertrouwen vaak op informatie van de overheid en leveranciers, aangezien de meeste particulieren zelf niet voldoende kennis hebben om de technische kwaliteit van zonnepanelen te beoordelen. Onvoldoende vertrouwen kan leiden tot onzekerheid en terughoudendheid bij de adoptie van circulaire modellen. Bovendien kunnen inconsistente overheidsmaatregelen, zoals veranderende subsidieregelingen of het niet kunnen inlossen van beloftes over een terugdraaiende teller, leiden tot wantrouwen, wat de acceptatie verder belemmert.
Belemmeringen voor kwetsbare groepen
Uit de enquêtegegevens blijkt dat kwetsbare groepen, zoals mensen met een lager inkomen of minder vertrouwen in instellingen, vaker terughoudend zijn om circulaire bedrijfsmodellen te omarmen. Dit kan betekenen dat deze groepen belangrijke kansen mislopen om te profiteren van duurzame energiemodellen, die op de lange termijn zowel financieel voordelig als milieuvriendelijk zijn. De resultaten wijzen erop dat een gebrek aan institutioneel vertrouwen de kosten-batenanalyse van deze consumenten beïnvloedt, waardoor zij minder geneigd zijn om over te stappen op circulaire zonne-oplossingen.
Circulaire zonne-energie modellen: huren of hergebruik?
Het onderzoek keek naar twee belangrijke circulaire modellen: de verhuur van nieuwe zonnepanelen, waarbij het eigendom na 20 jaar wordt overgedragen aan de consument (een product-dienstmodel), en het gebruik van tweedehands zonnepanelen (hergebruik). Bij beide modellen blijft de leverancier verantwoordelijk voor het onderhoud en de eventuele vervanging van de panelen, wat zorgt voor minder technische risico’s voor de consument.
Hoewel beide modellen de consumenten ontzorgen, blijft het vertrouwen een belangrijke factor in hun beslissing. Consumenten die meer vertrouwen hebben in de overheid en technologie zijn vaker bereid om deze circulaire modellen te overwegen. Voor consumenten die minder vertrouwen hebben in de overheid, blijken onzekerheden over regelgeving en contractvoorwaarden een grote belemmering te zijn.
De invloed van beleid
Een consistent en betrouwbaar overheidsbeleid blijkt van cruciaal belang te zijn voor de acceptatie van circulaire zonne-energie oplossingen. In Vlaanderen, waar eerder inconsistente beleidsbeslissingen zijn genomen die een impact hadden op de terugverdientijd van zonnepanelen, is het vertrouwen in de overheid onder huishoudens die al zonnepanelen bezitten lager. Dit toont aan hoe belangrijk het is dat overheden een tijdconsistent beleid voeren dat voorspelbare investeringsresultaten garandeert.
De studie benadrukt dat beleidsmakers een duidelijke en langdurige visie moeten ontwikkelen om investeringen in hernieuwbare energie aan te moedigen, waarbij circulaire uitkomsten worden ondersteund. Daarnaast zouden garanties en certificeringsmechanismen voor tweedehands zonnepanelen de markt voor hergebruik kunnen versterken door consumenten meer zekerheid te bieden.
Een circulaire risicopremie
Het onderzoek concludeert dat vertrouwen een cruciale factor is in de acceptatie van circulaire zonne-energie modellen. Risico, onzekerheid, en wantrouwen kunnen ervoor zorgen dat gebruikers een 'circulaire risicopremie' incalculeren bij het nemen van hun beslissingen. Circulaire bedrijfsmodellen zijn immers vaak nog onbekend en worden daardoor als meer risicovol opgevat. Beleidsmaatregelen die gericht zijn op het opbouwen van vertrouwen en het verminderen van onzekerheid, zoals een stabiel beleid, duidelijke regelgeving en waarborgen voor hergebruikte panelen, kunnen helpen om deze circulaire risicopremie te verkleinen en klantenacceptatie te vergroten. Tegelijkertijd moeten ook bedrijven zich bewust zijn van de waarde van vertrouwen en dit actief opbouwen door transparante communicatie, garanties en samenwerking met erkende partners.
Voor de toekomst wijst het onderzoek op de noodzaak om meer empirisch onderzoek te doen naar de rol van vertrouwen bij de acceptatie van circulaire businessmodellen, met speciale aandacht voor kwetsbare groepen. Daarnaast zou verder onderzoek naar het concept van een circulaire risicopremie kunnen helpen om de barrières voor het accepteren van circulaire bedrijfsmodellen beter te begrijpen en te overwinnen.
Wat met luide roepers?
Tot slot staan we ook even stil bij het interessante fenomeen van respondenten die in online enquêtes hun frustraties luid en duidelijk ventileren in de commentaarvelden. Deze 'luide roepers' gebruiken vaak scheldwoorden, scherpe uitingen en een combinatie van hoofdletters en uitroeptekens om hun boosheid te uiten. Omdat hun reacties opvallend en emotioneel zijn, kunnen ze de indruk wekken dat hun standpunten wijdverspreid zijn, terwijl dit vaak niet het geval is. Uit statistische analyses in dit onderzoek blijkt namelijk dat deze scherp geformuleerde meningen vaak niet representatief zijn voor de bredere groep respondenten. Dit fenomeen, bekend als het 'negativiteitsbias', kan leiden tot een vertekende perceptie van de onderliggende realiteit, waardoor beleidsmakers en bedrijven mogelijk meer gewicht toekennen aan deze negatieve geluiden dan aan de stille meerderheid. Het blijft daarom belangrijk om verder te kijken dan de luidste stemmen en de data over een bredere populatie zorgvuldig te analyseren.