Het CBS heeft berekend hoe sterk veranderingen in de economie en het gebruik van materialen en energie samengaan met veranderingen in de uitstoot van CO2 tussen 1970 en 2020. Het terugdringen van CO2 (koolstofdioxide)-emissies is al jaren een belangrijk beleidsthema. Er worden dan ook verschillende maatregelen genomen om de klimaatdoelstellingen te halen. Een belangrijke maatregel betreft de energietransitie. Andere richten zich op transitie naar een circulaire economie. Tegelijkertijd wordt er economische groei nagestreefd. Het CBS wil onderliggende factoren die verbandhouden met deze beleidsmaatregelen, kwantificeren aan de hand van een Index Decompositie Analyse (IDA).
Het doel is om met behulp van de IDA de relatieve bijdrage van factoren aan drie beleidsthema's (economie, energie en materialen) te laten zien binnen het thema klimaatverandering (gemeten met veranderingen in CO2-uitstoot). Hierbij houden we rekening met factoren die het activiteitsniveau aangeven, zoals economische groei, primair materiaalgebruik en fossiel brandstofverbruik. Maar ook met factoren die verschuivingen aangeven, zoals van activiteiten van de goederen- naar de dienstensector, van primair naar secundair materialengebruik, en van het gebruik van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energiebronnen. Met een lange tijdreeks kunnen we structurele veranderingen waarnemen.
In de onderstaande figuur tonen we het resultaat voor de periode 1971-2020. De bovenste balk toont de toename van de directe CO2-uitstoot van de Nederlandse economie. Preciezer: het is de som van alle jaarlijkse veranderingen in de uitstoot in deze periode. Onder de bovenste balk zien we de bijdragen van de zeven factoren aan de veranderingen in uitstoot. Dit moet als volgt worden gelezen: bijvoorbeeld de balk 'Economische groei' toont het volume van de uitstoot die zou hebben plaatsgevonden als alleen economische groei de uitstoot bepaalde en andere factoren geen dempend effect hadden gehad. Als men alle zeven bijdragen optelt, is het resultaat de grootte van de verandering in uitstoot in de bovenste balk.
In deze lange periode van 50 jaar heeft economische groei de grootste impact gehad op de toename van de CO2-uitstoot. Daarentegen had de groei van de dienstensector ten opzichte van landbouw en industrie een matigend effect op het volume van de uitgestoten CO2 in Nederland. Het volume en de aard (primair, secundair) van de gebruikte materialen, hadden ook een neerwaartse invloed op de CO2-uitstoot. Ten slotte hadden de hoeveelheid gebruikte energie en de verschuiving van fossiele naar hernieuwbare energie, ook invloed op de uitstoot, zij het in tegenovergestelde richtingen.
Figuur 1: Bijdrage aan verandering CO2 uitstoot, 1971-2020
Om structurele veranderingen in de bijdrage van de factoren te laten zien, hebben we de verandering in uitstoot opgesplitst in vier subperiodes. Zie onderstaande figuur. Hierin is de bijdrage van de factoren per thema (economie, materialen en energie) opgeteld. Zo hebben we bijvoorbeeld de bijdragen van de economische productie en het aandeel daarin van de goederensector, opgeteld tot een totaal: de 'economische' factor.
De rode punt in elke kolom toont de totale verandering in CO2-uitstoot in de betreffende subperiode. Tot 2010 steeg de uitstoot, daarna zette een daling in. Vóór 2010 werd de CO2-uitstoot gedempt door voornamelijk efficiënter gebruik van materialen en in iets mindere mate door meer recycling. Na 2010 speelden vooral energiebesparing en toename van hernieuwbare energie een rol in de daling van de CO2-uitstoot.
Figuur 2: Bijdrage aan verandering CO2 uitstoot, 1971-2020 in sub-periodes
De uitkomsten van dit onderzoek zijn gebaseerd op een experimentele decompositie-analyse ontwikkeld door het CBS en Eurostat. De hier gepresenteerde resultaten moeten voorzichtig geïnterpreteerd worden. De relatie tussen dematerialisatie van de economie en de vermindering van kooldioxide-uitstoot, is nog onderwerp van onderzoek. Wij nodigen kennisinstellingen en onderzoekers uit om samen met ons de gebruikte methode in de toekomst verder te ontwikkelen.
Klik hier om het achtergrondartikel ‘Index Decomposition Analyses on changes in CO2 emissions’ te downloaden.
Nadere informatie: Marieke Rensman, CBS,
