Nederland heeft de laatste jaren te maken met steeds vaker voorkomende periodes waarin het aanbod van zoetwater niet toereikend is voor de vraag. Dit heeft geleid tot beregeningsverboden voor de landbouw en gebruiksbeperkingen voor huishoudens en industrie. In het kader van het Deltaprogramma Zoetwater wordt momenteel gewerkt aan het weerbaar maken van Nederland tegen een zoetwatertekort in 2050. Naast de aanpak van de aanbodkant, wordt ook gekeken naar prikkels om afnemers te stimuleren om minder water te gebruiken, bijvoorbeeld door zuiniger om te gaan met drinkwater. Een van de mogelijke instrumenten die kunnen worden gebruikt om duurzaam gebruik van water te stimuleren is beprijzing. Op dit moment wordt er in Nederland echter niet echt gebruik gemaakt van prijsprikkels om de vraag te beperken.
Het rapport ‘Effective water pricing for sustainable water consumption: A study of European practices and their potential lessons for the Netherlands’ analyseert de ontwikkeling, implementatie en effectiviteit van waterprijsmechanismen in verschillende Europese landen om waterschaarste aan te pakken en duurzaam watergebruik te stimuleren. Vervolgens wordt gekeken naar de mogelijke toepasbaarheid ervan in Nederland. Onderzocht wordt hoe beprijzingssystemen zijn opgezet en geïmplementeerd in Europese landen waarbij met name wordt ingezoomd op Oostenrijk, België, Frankrijk, Duitsland, Italië, Spanje en het Verenigd Koninkrijk; landen die worden beschouwd als grotendeels vergelijkbaar met Nederland. Daarnaast onderzoekt de studie de effectiviteit van deze systemen in het beheren van de vraag naar water, het waarborgen van betaalbaarheid en het bereiken van (volledige) kostenterugwinning.
Belangrijke aspecten zoals vaste en variabele kosten, gedifferentieerde tarieven, milieu- en hulpbronkosten en sociale rechtvaardigheidsmaatregelen worden geanalyseerd om te begrijpen hoe deze landen de behoefte aan efficiënt watergebruik in evenwicht hebben gebracht met de verplichting om betaalbare waterdiensten te leveren aan huishoudens met een laag inkomen. Door de effecten van deze mechanismen op watergebruik, betaalbaarheid en duurzaamheid te evalueren, biedt dit onderzoek inzicht in de mate waarin deze strategieën interessant zouden kunnen zijn om toe te passen in Nederland om de opkomende watertekorten aan te pakken en een duurzamer gebruik van water te stimuleren. Want, hoewel het huidige systeem in Nederland in veel opzichten effectief is, stimuleert het efficiënt watergebruik niet volledig en biedt het geen adequate oplossing voor het toenemende probleem van watertekorten.
De conclusie van het rapport is dan ook dat Nederland een robuuster, veerkrachtiger en duurzamer waterbeheersysteem kan ontwikkelen dat zowel de huidige als de toekomstige uitdagingen aangaat, door goed geïnformeerde beleidswijzigingen door te voeren op basis van voorbeelden die effectief zijn gebleken in het buitenland.
Door middel van een vergelijkende analyse van verschillende waterprijsstelsels identificeert het rapport ‘best practices’ en uitdagingen die als leidraad kunnen dienen voor het invoeren van vergelijkbare mechanismen in Nederland. In het bijzonder wordt de noodzaak benadrukt van het integreren van milieu- en hulpbronkosten, het aanmoedigen van waterbesparing en het beschermen van kwetsbare huishoudens door middel van gerichte subsidies en sociale tarieven. Daarnaast onderstreept het rapport het belang van het afstemmen van het waterprijsbeleid op bredere sociale, economische en milieudoelstellingen. Het rapport sluit af met de volgende aanbevelingen voor specifieke strategieën voor de manier waarop de Nederlandse overheid financiële prikkels voor duurzaam watergebruik zou kunnen implementeren:
- Het principe dat de vervuiler betaalt rigoureus toepassen, door ervoor te zorgen dat zowel de milieukosten als de kosten van de hulpbronnen worden weerspiegeld in de prijzen.
- Progressieve tarieven in te voeren die stijgen naarmate er meer wordt verbruikt, om een meer verantwoord watergebruik aan te moedigen.
- Gerichte subsidies of kortingen invoeren voor huishoudens met een laag inkomen om ervoor te zorgen dat de waterprijs betaalbaar blijft.
- Uitbreiding van het gebruik van slimme watermeters om nauwkeurigere verbruiksgegevens te verkrijgen, watertarieven af te stemmen op het werkelijke gebruik, en waterbesparing te bevorderen.
- Het opzetten van een nationaal benchmarkingsysteem om de prestaties van waterbedrijven in het hele land te beoordelen en te verbeteren, zodat ze efficiënter kunnen werken en beter kunnen inspelen op de uitdagingen van klimaatverandering en waterschaarste.
Meer informatie: Het rapport ‘Effective water pricing for sustainable water consumption: A study of European practices and their potential lessons for the Netherlands’ is geschreven door Christabel Mwaka (stagiaire WUR). Het rapport is hier te zien: https://open.rijkswaterstaat.nl/open-overheid/onderzoeksrapporten/@281201/effective-water-pricing-for-sustainable/ Meer informatie bij
