Op basis van het onderzoek 'Fietsinvesteringen en Brede welvaart' hebben economisch onderzoeksbureau Decisio en het Kennisplatform CROW een werkwijzer ontwikkeld waarmee overheden zelf kunnen beredeneren op welke manier fietsinvesteringen of fietsprojecten effect hebben op brede welvaart. Deze werkwijzer helpt de gebruiker om een op maat gemaakt bredewelvaartsschema uit te werken en een eigen narratief ('verhaallijn') te ontwikkelen van een (beoogde) fietsinvestering. 

Binnen (1) het mobiliteitsdomein, (2) bij fysiek-ruimtelijke en (3) sociaal-maatschappelijke projecten is steeds meer aandacht voor brede welvaart en de bijdrage hieraan van mobiliteitsbeleid en ruimtelijke investeringen. Specifiek voor fiets is hier nog weinig onderzoek naar gedaan. Terwijl juist fietsinvesteringen en -beleid potentieel impact kunnen hebben op een veelheid van bredewelvaartsindicatoren. Tegen deze achtergrond heeft CROW, in nauwe afstemming met het Interprovinciaal Overleg, onderzoek laten doen naar de wisselwerking tussen fiets en brede welvaart. Op basis daarvan is een werkwijzer ontwikkeld waarmee overheden zelf kunnen beredeneren op welke manier fietsinvesteringen of -projecten effect hebben op brede welvaart. Deze werkwijzer helpt de gebruiker om een op maat gemaakt bredewelvaartsschema uit te werken en een eigen narratief (‘verhaallijn’) te ontwikkelen van een (beoogde) fietsinvestering.

Dit wordt gedaan via vier stappen (zie figuur). Hierbij wordt eerst aandacht besteed aan de context van de interventie. Daarna wordt bepaald wat voor type interventie het is. Elke type interventie heeft een eigen basisschema met bredewelvaartseffecten. In stap 3 wordt dit basisschema specifiek gemaakt om in stap 4 het narratief uit te werken

De opgestelde werkwijzer wordt in dit rapport toegelicht met vier concrete casussen. Deze casussen zijn vier verschillende fietsprojecten (zowel ex-ante als ex-post) in Nederland:

• Snelfietsroute RijnWaalpad Arnhem–Nijmegen
• Regionale Hoofdfietsroute Pekela–Winschoten
• Vervoersarmoede in Rotterdam-Zuid
• Ketenverplaatsing in West-Brabant

Middels de werkwijzer worden deze casussen uitgewerkt waarmee specifieke bredewelvaartsschema’s zijn gemaakt en narratieven zijn geschreven. Deze schema’s en narratieven laten zien dat elk van deze vier fietsprojecten gepaard gaan met maatschappelijke effecten en helpen bij het onderbouwen van het belang van fietsinvesteringen. In het rapport is ook kort ingegaan op de mogelijkheid om aan de bredewelvaartsnarratieven een kwantificering van bepaalde maatschappelijke effecten toe te voegen.

Het rapport bevat het eerste onderzoek naar de wisselwerking tussen fiets en brede welvaart. De aanbevelingen die in dit rapport worden gepresenteerd bieden mogelijkheid om de werkwijzer te verbeteren. In het rapport worden de volgende aanbevelingen gedaan: 

• Professionalisering bredewelvaartsschema’s. De schema’s die in de werkwijzer zijn uitgewerkt geven inzicht in de effecten van fietsinvesteringen. Het is daarom belangrijk dat deze schema’s duidelijk en overzichtelijk zijn. We raden aan om deze schema’s te professionaliseren door bijvoorbeeld gebruik te maken van een graphic of social-designer. Een sjabloon hiervan zou dan beschikbaar kunnen worden gesteld aan gebruikers. Met sprekende beelden en/of verhalen kan het belang van fietsinvesteringen vergroot worden. Daarnaast kan er een template ontwikkeld worden die helpt bij het opstellen van een narratief en een daar bijhorende memo of notitie.
• Intervisieteam. Om de werkwijzer verder te brengen is het belangrijk om deze in de praktijk toe te passen. We adviseren daarom om een intervisieteam op te stellen. Deze kan bestaan uit beleidsmedewerkers uit verschillende provincies/gemeenten die aan de slag gaan met bredewelvaartsanalyses, begeleid door CROW. Dit team deelt hun ervaringen met de werkwijzer en geeft tips voor verbetering.
• Samenwerking tussen verschillende domeinen. Het toepassen van de werkwijzer vereist samenwerking tussen verschillende domeinen binnen een organisatie. Als er bijvoorbeeld behoefte is aan de kwantificering van sociale effecten dient er niet alleen naar mobiliteit gekeken te worden, maar ook naar de hoogte van de werkloosheid in een regio/gemeente. Wij moedigen deze samenwerking dan ook aan.
• Het aanreiken van een werkvorm aan professionals. Het kan professionals helpen om een werkvorm aangereikt te krijgen die ze helpt bij het bepalen van de relevante effecten van hun interventie (stap 3). Hoe organiseer je een sessie om dit gestructureerd te doorlopen? Wij adviseren daarom om als vervolg op dit onderzoek te kijken welke werkvorm je kunt gebruiken en wie hier bij betrokken worden. Mogelijke ideeën zijn bijvoorbeeld een brainstorm sessie, een serieus game ontwikkelen waarmee je dit systematisch aanpakt, een uitgebreide checklist waar je voornamelijk effecten kunt elimineren die hier niet relevant zijn of iedere collega licht laten inleven in een doelgroep en van daar uit iemand een ‘dag uit het leven van…’ laten vertellen. Het is ook mogelijk om burgers te betrekken bij de werkvorm. Opstellen MKBA kan mogelijk relevant zijn als aanvulling op de werkwijzer. De werkwijzer helpt om de gebruiker inzicht te bieden in de effecten van fietsinvesteringen op brede welvaart. Deze effecten zullen voornamelijk kwalitatief zijn. Het is daarom mogelijk interessant om aanvullend op de werkwijzer ook een MKBA uit te laten voeren om voor bepaalde effecten kwantitatieve informatie op te halen. Zeker ook wanneer meerdere projectvarianten mogelijk of in overweging zijn. Dit kan het besluitvormingsproces bevorderen.

Klik hier om de CROW-publicatie Fietsinvesteringen en Brede Welvaart te downloaden.