Door efficiënter om te gaan met natuurlijke hulpbronnen kunnen de productie en het gebruik van goederen en diensten goedkoper worden, waardoor de vraag ernaar toeneemt. Dat kan de besparingen op energie en andere natuurlijke hulpbronnen deels weer teniet doen. Dit 'reboundeffect' is niet verwaarloosbaar. Het is zinvol om hier bij beleid gericht op 'resource efficiency' rekening mee te houden.
Het 'reboundeffect' is niet verwaarloosbaar
Efficiënter omgaan met natuurlijke hulpbronnen is een cruciaal element in een strategie gericht op de vergroening van de economie. Door verbeteringen in de 'resource efficiency' kunnen de productie en het gebruik van goederen en diensten goedkoper worden, waardoor de vraag ernaar toeneemt. Dat kan de besparingen op energie en andere natuurlijke hulpbronnen deels weer teniet doen. Dit effect staat bekend als het 'reboundeffect'. Schattingen over de omvang van het reboundeffect lopen sterk uiteen. Uit een analyse van diverse studies blijkt dat het in elk geval niet verwaarloosbaar is, maar ook niet zo groot dat een beleid dat zich richt op verbetering van de 'resource efficiency' zinloos zou zijn.
Het directe reboundeffect – meer vraag naar een product of dienst vanwege dalende prijzen – is hoger naarmate het inkomen lager is en komt het sterkst naar voren in landen met een lager welstandsniveau. Op de langere termijn, bij marktverzadiging en bij hogere inkomens neemt het belang van indirecte reboundeffecten toe: het geld dat bespaard wordt door lagere prijzen wordt uiteindelijk aan andere producten of diensten uitgegeven, die op hun beurt tot milieueffecten leiden en beslag op natuurlijke hulpbronnen leggen.
Mogelijkheden om rekening te houden met het reboundeffect
Omdat het reboundeffect niet verwaarloosbaar is, zal hier in het beleid rekening mee moeten worden gehouden: beleidsmakers moeten zich niet 'rijk rekenen' door alleen te kijken naar de besparing die met een bepaalde maatregel bereikbaar is bij overigens ongewijzigd gedrag. Ter beperking of compensatie van het reboundeffect kunnen aanvullende maatregelen nodig zijn. Aangezien dit effect wordt veroorzaakt door dalende prijzen, ligt het voor de hand om vooral te denken aan gerichte inzet van beprijzing van grondstoffen en energiegebruik. Flexibele instrumenten met een 'hard' plafond (zoals emissiehandel) en op gedrag gerichte maatregelen kunnen ook een rol spelen.
Bij de vormgeving van dergelijke maatregelen kan men zich richten op een zodanige besteding van de door de efficiëntieverbetering gerealiseerde besparingen dat de effecten op natuur en milieu worden geminimaliseerd. Men zou bijvoorbeeld kunnen denken aan een creatieve constructie waardoor de 'winst' van energiebesparende maatregelen die in een wijk is gerealiseerd wordt geïnvesteerd in (vaak met opheffing bedreigde) publieke voorzieningen met een lage 'carbon foorprint' zoals bibliotheken, buurthuizen en muziekscholen.
Het rapport kan hier worden gedownload. Inlichtingen: Aldert Hanemaaijer (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.) of Frans Oosterhuis (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.). Zie ook het recente artikel over een Vlaamse studie naar het reboundeffect in deze Nieuwsbrief.
