Het welvaartseffect van investeringen in windenergie op de Noordzee is sterk afhankelijk van de waarde van CO2-emissies. Bij een goed werkend ETS systeem is het effect op de welvaart per saldo negatief, omdat vermeden CO2-emissies niet meetellen. Bij een niet-goed werkend ETS is het effect op de welvaart per saldo positief.
SEO Economisch Onderzoek heeft in opdracht van Stichting Natuur & Milieu de maatschappelijke kosten en baten van investeringen in windenergie op de Noordzee in kaart gebracht. Het gaat daarbij om de afspraak in het Energieakkoord om uiterlijk in 2023 3450 MW extra vermogen te plaatsen.
Een maatschappelijke kosten-baten analyse (MKBA) berekent het effect van de investering in windenergie op de welvaart. Het is belangrijk om de wenselijkheid van windenergie op zee door de welvaartseconomische bril te bekijken, omdat de business case voor windenergie op zee negatief is. Private investeerders hebben zonder extra ondersteuning geen financiële prikkel om de gevraagde capaciteit te realiseren.
Voorlopig bieden de elektriciteitsopbrengsten van windparken op zee onvoldoende dekking voor de investerings- en onderhoudskosten. Hierbij is ook rekening gehouden met de noodzaak om extra reservecapaciteit aan te houden vanwege fluctuaties in de productie van windenergie. Daarnaast is rekening gehouden met het drukkend effect van windenergie op de groothandelsprijs. Gemiddeld levert een MWh windenergie minder op dan fossiele productie, omdat windturbines bij gunstige omstandigheden meer basislast produceren dan de markt vraagt.
Op termijn worden de investeringskosten door technologische ontwikkeling lager. Het Energieakkoord veronderstelt dat de kosten met 40 procent kunnen dalen. Bij deze scherpe daling van de kostencurve door leereffecten is de netto contante waarde van de business case voor 3450 MW vermogen € 3,3 miljard negatief. Houden we rekening met een vervangingsinvesteringen en dus een langere tijdshorizon (100 jaar) dan is de waarde van de business case € 2,3 miljard negatief. Bij een minder steile leercurve valt de business case bijna € 900 miljoen negatiever uit, bij hogere elektriciteitsprijzen is het financieel resultaat positiever. Voor de business case zijn prijzen gebruikt van circa 60 €/MWh tussen 2020-2030. Een jaar geleden werden nog scenario's voorzien met een prijs van €98/MWh in 2040. Bij dit prijspad valt de business case positief uit.
Door indirecte en externe effecten bij de analyse te betrekken kan het welvaartseffect worden berekend. Deze MKBA maakt een onderscheid tussen scenario's voor de werking van het ETS, het Europese emissiehandelssysteem voor CO2. Als dit systeem goed werkt, mag de vermeden CO2 van extra windenergie niet worden geteld als een effect op de welvaart. De reden hiervoor is dat vermeden CO2 onder een knellend emissieplafond ruimte creëert voor emissies elders (waterbedeffect). Er is dan per saldo geen effect op de emissies. Het financiële rendement van de investering in windenergie op de Noordzee is voor dit scenario met - € 2,1 miljard negatief. Er zijn echter verschillende externe effecten die positief meetellen, zoals de vermeden overige emissies (NOx, SO2 en fijnstof). Ook heeft windenergie een positief effect op de voorzieningszekerheid. Het effect hiervan is € 858 miljoen. Per saldo is het MKBA-saldo bij een goed werkend ETS negatief met - € 1,1 miljard (netto contante waarde).
Tabel 1: Bij een niet-werkend ETS levert windenergie op zee een positieve bijdrage aan de welvaart.
Op dit moment is de ETS-prijs erg laag. Er is een overschot aan rechten in de markt, theoretisch zou de prijs naar nul moeten tenderen. Het feit dat de prijs van een CO2-emissierecht hoger dan nul is wijst erop dat het systeem niet goed functioneert. Als het plafond niet knelt, tellen de vermeden CO2-emissies wel mee als een welvaartseffect. De waarde van de vermeden CO2 is bepaald op basis van de schadekosten. Deze schadekosten kennen een boven- en een ondergrens. Deze grenzen geven de extreme kansen weer op klimaatschades. Deze schade kan meevallen of juist erg hoog zijn. In beide gevallen praten we over kleine kansen. Daar tussenin ligt een middenwaarde.
Op basis van de schadekosten kunnen de maatschappelijke kosten en baten van windenergie op zee bepaald worden. Het saldo is bij de ondergrens positief met € 806 miljoen (netto contante waarde), zoals in de tabel is toegelicht. Voor de bovengrens is de waarde ruim € 12 miljard (netto contante waarde). In potentie kan een investering in windenergie een groot effect op de welvaart hebben. De verklaring hiervan ligt bij het voorkomen van een extreme situatie waarin de klimaatschade erg hoog uitvalt. De kans hierop is klein. In het middenscenario voor de CO2-waarde is het MKBA-saldo positief € 5,6 miljard (netto contante waarde).
De conclusie van dit rapport is dat het welvaartseffect van investeringen in windenergie op de Noordzee sterk afhankelijk is van de waarde van CO2-emissies. Het is daarom van belang om bij MKBA's van windenergie op zee rekening te houden met scenario's over de werking van het ETS-systeem. Bij een niet-goed werkend ETS is het effect op de welvaart per saldo positief. Onder een knellend ETS-plafond treden er geen vermeden emissies op en is het welvaartseffect van windenergie op zee negatief.
Het rapport 'Windmolens en Welvaart' van Bert Tieben en Bert Hof, SEO-rapport nr. 2014-57, is te downloaden van http://www.seo.nl/uploads/media/2014-57_Windmolens_en_welvaart.pdf
Meer informatie: Bert Tieben, SEO Economisch Onderzoek. Email: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken., Telefoon: 020-5251644
