Op 5 juni hield het Europese netwerk van hoofden van milieuagentschappen (EPA Netwerk) een bijeenkomst over Groene Groei in Brussel. Belangrijke conclusie van de dag was dat, tenzij de Europese Unie de kansen benut die de overgang naar een groene economie biedt, zij riskeert om achterop te raken bij andere economieën in de wereld. Een paar impressies van deze bijeenkomst.
Marianne Fay (Wereldbank) gaf – via een korte videoboodschap – aan er niet aan te twijfelen dat via innovatie een groene economie voor groei en banen zal zorgen. “Why would a green economy be less job-intensive or deliver less growth than a dirty economy?”. Ze gaf aan dat ze om groene groei te realiseren globaal genomen drie stappen ziet voor politici en beleidsmakers (afgeleid uit haar ervaring met energie). Ten eerste oog hebben voor de lange termijn. Voor energie is dat 2100. Zorg ervoor dat acties op de korte termijn bijdragen aan wat je op lange termijn wilt bereiken. Ten tweede de inzet van een brede set instrumenten: er zijn zoveel soorten marktfalen die spelen dat dit een stevige rol van de overheid vergt. Naast beprijzen zijn volgens Fay aanvullende maatregelen nodig, zoals subsidies voor groene technologie, standaarden, infrastructuur en financiering van groene investeringen, die vaak kapitaalintensiever zijn en te maken hebben met meer beleidsonzekerheid. De derde stap is het vereenvoudigen (smoothen) van de transitie. Laat zien dat er successen zijn. Ze benadrukte dat de uitdaging van groene groei niet zozeer een technische, maar vooral een politieke is: hoe om te gaan met winnaars en verliezers? Nieuwe banen zullen vaak anders zijn dan de oude en ook zullen banen verloren gaan. Daarom zijn sociale vangnetten en omscholing cruciaal. Richting EU gaf ze aan dat er onvoldoende wordt geïnvesteerd in 'decarbonizing' en dat standaarden helpen om de vraag naar groene technologie uit te breiden.
Paul Ekins (University College Londen) gaf aan dat het niet handig en niet terecht is om milieu als een kostenpost te zien. Ter onderbouwing van deze stelling liet hij vele voorbeeldstudies zien. Milieubeleid kan wel degelijk (beperkte) economische voordelen opleveren. Win-win is mogelijk als verstandig beleid wordt gevoerd, zo blijkt uit de voorbeelden. Groene groei leunt volgens Ekins op drie pijlers: innovatie, infrastructuur en informatie. Hier heeft UCL een interessant rapport over gepubliceerd. Groene groei is op de lange termijn hoger dan bruine groei volgens Ekins. Dat spoort ook met werk van OECD en UNEP. Bruine investeringen zijn niet duurzaam, terwijl ‘groene’ investeringen op lange termijn meer macro-economische voordelen opleveren. Tegelijkertijd benadrukte Ekins groene groei niet te ‘over verkopen’: het is niet het programma om banen te realiseren. Groene groei kan hier zeker aan bijdragen, maar banen kunnen natuurlijk ook elders worden gerealiseerd. Hij refereerde daarbij aan studies naar resource efficiency en circulaire economie, waaruit blijkt dat investeren in deze onderwerpen 2 miljoen banen kan opleveren voor Europa. Uiteraard levert het ook transitiepijn op en zullen sectoren moeten krimpen, maar op lange termijn zal het positief bijdragen aan economische groei. Het bouwen van nieuwe kolencentrales zou in Europa niet meer moeten worden toegestaan volgens Ekins. Die passen niet in het langetermijnperspectief. Ekins mist nog voorvechters voor groene groei op hoog politiek niveau in Europa.
“Het is nog niet te laat voor Europa om zijn krachten in te zetten voor het stimuleren van concurrentievermogen op de wereldmarkt in de richting van een koolstofarme toekomst”. Dat was de boodschap van Gwenole Cozigou, hoofd van de directie ‘Industrial Transformation and Advanced Value Chains’ van DG Growth van de Europese Commissie. Hiervoor heeft Europa een sterke industriële basis nodig, met slimme grondstofefficiënte industrie en dat vergt een verbeterde omgeving voor bedrijven om zich te vestigen. Consistent, goed ontworpen beleid kan van Europa de Silicon Valley maken van de groene economie. Dat vergt tevens de juiste infrastructuur, onderlinge verbondenheid, financiering en informatieuitwisseling. Het creëren van eco-innovatie is een doel van het EU-programma Horizon 2020. De strategische beleidslijn voor een Europese Energie Unie daagt de EU uit om wereldleider te worden op het gebied van hernieuwbare energie door innovatie. Volgens Cozigou zal het nieuwe pakket Circulaire Economie met Europese wetgeving voor afval en recycling de economie en het milieu samenbrengen, omdat het zich richt op de volledige waardeketen.
Karl Falkenberg, directeur-generaal Milieu bij de Europese Commissie gaf aan dat het voor de EU noodzakelijk is de hele economie te vergroenen. De EU moet op zoek naar intelligente oplossingen en producten en diensten die minder energie en materialen vergen. Falkenberg gaf aan dat Europese leiders onder politieke druk vooral op korte termijn resultaten moeten boeken op het gebied van banen en economische groei. Hij erkent dat de EU de boot kan missen als zij niet in staat is om de juiste voorwaarden te scheppen voor eco-innovatie. Dat is bij zonnepanelen niet gelukt. Europa was wereldleider in technologie voor zonnepanelen, maar werd ingehaald door China dat nu de markt domineert. “We didn't decide sufficiently decisively and timely enough to really drive this market”, aldus Falkenberg. Ondertussen investeren de Chinezen in het innovatieve topsegment van de sector. Hij waarschuwde dat de EU nog steeds wereldleider is in recyclingstechnieken, maar zonder ambitieuze Europese kortetermijndoelen zal de technologie elders verder worden ontwikkeld. Het goede nieuws is dat circular economy 'hot' is in Brussel en er hard wordt gewerkt aan een nieuw en ambitieus pakket maatregelen.
In de paneldiscussie onder leiding van Maarten Hajer (PBL) bleken Cozigou en Falkenberg vaak op één lijn te zitten. Beiden zijn op zoek naar “de Tesla van morgen”. De grote vraag is hoe daar te komen. Het gaat met name om het aangeven van het kader en het juist formuleren van de vraag. Volgens Falkenberg gaat het vooral om nieuwe vormen van mobiliteit, dat kan ook met autodelen of meer fietsen. Kopenhagen is een mooi voorbeeld waar consequent wordt ingezet op het bevorderen van fietsen, onder andere door aanleg van een fietsbrug. Ekins benadrukte dat de prijzen voor zon-PV de laatste 10 jaar met 80% zijn gezakt en dat de verwachting is dat de komende 10 jaar een vergelijkbare daling zal plaatsvinden. We moeten wel de opslag van elektriciteit onder controle krijgen. Ook beval hij aan niet altijd naar iedereen te luisteren: als vooraf een referendum was uitgevoerd over de kilometerheffing in Londen dan was hij afgeschoten, maar na introductie ligt dat echt anders. Kortom: er is ook lef en daadkracht nodig om stappen te zetten waar vooraf weinig draagvlak voor lijkt.
Fokko Wientjes (DSM) schetste de uitdaging voor de EU om de meest adaptieve economie te worden. Zelf hebben ze daar natuurlijk veel ervaring mee, want DSM stond ooit voor De Staats Mijnen, terwijl DSM nu een mondiale onderneming is op het gebied van gezondheid, voeding en materialen. Richting Parijs gaf hij aan dat een flinke CO2-prijs de economie niet zal stoppen, maar het spel wel zal veranderen. Verder pleitte Wientjes voor het transparant maken van waar het geld naartoe stroomt: er gaat nu nog heel veel geld naar fossiel. De EU is volgens hem goed gepositioneerd voor een biobased economie. Hij verwacht een markt van 200 mld in 2020. Tegelijkertijd constateert hij dat Biobased nu vooral ‘hot’ is in de VS en Zuid Afrika en niet in de EU. Voor de innovatieve bedrijven is het vooral zaak het huidige efficiënte systeem te verslaan; dat is een kwestie van schaal.
Impressies: Aldert Hanemaaijer, PBL, Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
