De circulaire economie zal niet alleen een impact hebben op het aantal jobs, maar ook op de inhoud ervan. In dit artikel bespreken we de belangrijkste te verwachten veranderingen, en dit in alle fasen van de waardeketen: extractie, design, productie, gebruik, herstel, hergebruik, refurbishing, remanufacturing en recyclage.
De circulaire economie zet in op het sluiten van kringlopen, waarbij afval zo goed als volledig terug wordt ingezet als waardevolle grondstof in de economie. Om dit te bereiken zullen ver doorgedreven recyclage, hergebruik, refurbishing en remanufacturing de norm moeten worden. Hiervoor is een boost noodzakelijk van ecodesign, zoals toestellen ontwikkelen die makkelijk demonteerbaar zijn (bv. Fairphone).
Om consumptie met minder materialen mogelijk te maken, zet de circulaire economie ook in op een shift van bezit naar gebruik via, onder meer, de deeleconomie zoals autodelen of ruimte delen en via product-dienstcombinaties zoals het huren of leasen van werktuigen of bureaumateriaal in plaats van ze te kopen.
Deze fundamentele wijziging heeft ook een effect op jobs. Al verschillende malen wezen studies op het feit dat de overgang naar een circulaire economie netto jobs creëert, maar hoe die jobs in de circulaire economie er kunnen uitzien, was nog weinig geweten. In een recente studie heeft het HIVA (KU Leuven) een verkenning gemaakt over hoe die nieuwe jobs er kunnen uitzien, en hoe bestaande jobs en vereiste competenties zullen veranderen. De aandacht in de studie gaat uit naar vier cases: diepvriesprei, veranderingsgericht bouwen, elektrische en elektronische apparaten en nieuwe businessmodellen.
Deze verkennende studie is gebaseerd op een combinatie van literatuurstudie en interviews met sectorfederaties, bedrijven, academici en beleidsmedewerkers.
© Shutterstock
Natuurlijk is de economie en de werkgelegenheid continu in evolutie en veranderen jobs met of zonder circulaire economie. Maar toch onderscheiden we in de studie een aantal nieuwe jobs en veranderingen in bestaande jobs die verbonden zijn met de transitie naar een (meer) circulaire economie in Vlaanderen.
We verwachten de opkomst van een aantal nieuwe jobs, zoals:
1. Verwerker van nevenstromen (agrofoodcluster), bv. preigroen kan worden verwerkt tot gedroogde kruiden;
2. Material scout en recycle scout: gaat proactief op zoek naar circulaire antwoorden op materiaalvragen;
3. Systeemschakelaar: zorgt voor de integratie tussen de schakels van de waardeketen, bv. tussen een hersteller en de designer van een product;
4. Open source-materialendatabankbeheerder (informatiemanager): databanken zijn belangrijk voor informatie-uitwisseling tussen verschillende actoren; hier komt heel wat beheer, kwaliteitsbewaking en onderhoud bij kijken.
5. Cradle-to-cradle ambassadeur: promoot proactief circulaire principes in het eigen bedrijf en naar buiten toe. Deze persoon overlegt veel met externe actoren zoals andere bedrijven en overheden.
6. Deelplatformcoördinatoren: bv. Peerby.
Maar het is toch vooral in de bestaande jobs dat veranderingen worden verwacht. Sommige jobs, zoals herstellers, zullen in belang toenemen en/of bijkomende competenties vereisen. Vooral het belang van samenwerking over de keten heen en van informatiedeling zal een steeds grotere plek in de gehele waardeketen opeisen, zoals:
- Jobs in verband met inzameling, hergebruik, refurbishing, remanufacturing en recyclage van producten en materialen winnen aan belang; logistiek is hierbij ook belangrijk.
- Architecten zullen steeds creatiever (moeten) omgaan met circulaire principes.
- Juristen, boekhouders, financieel adviseur en administratieve krachten zullen bijkomende competenties dienen te verwerven.
- Herstellers (breed), refurbishers (al iets gespecialiseerder), remanufacturer (in de industrie) zijn groeiende branches.
- Verkopers, verhuurders, leasers en aanbieders van diensten richten zich op innovatieve relaties tussen producenten, consumenten, overheid, middenveld,…
- Ook de consument zal hierbij bepaalde ‘competenties’ verwerven, zoals het berekenen van kostprijs op basis van levensduur.
Hoe kunnen bedrijven, werkgevers, werknemers, overheden en consumenten met deze omslag omgaan? Volgens een studie van de FRDO kunnen we vier types van bedrijven onderscheiden in de manier dat ze met deze uitdagingen omgaan: de visionairs en de geëngageerden hebben een sterke intrinsieke motivatie naar duurzaamheid, terwijl de pragmatici en de traditionelen een duwtje in de rug kunnen gebruiken.
Tot slot zijn we van mening dat de transitie naar de circulaire economie nog in zijn kinderschoenen staat, en dat het waardeketendenken nog een lange weg van insijpelen in de economie voor de boeg heeft. Samenwerking en informatiedeling zijn hierbij centrale begrippen. Bij de producenten maar ook bij de consumenten is nog een hele omslag nodig om niet eigenaarschap, maar wel de functionaliteit van producten hoog te waarderen; er is m.a.w. een verandering nodig in de ‘nutsfunctie’ van de consument.
Het succes van deze transitie zal bepalen of visionairen, traditionelen, pragmatici en geëngageerden allemaal samen de stap naar een circulaire economie in Vlaanderen zullen zetten.
Meer informatie over deze studie kan u bekomen via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. en Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
