Er is indicatie dat bedrijven er tot nu toe in zijn geslaagd om door het Europese systeem van emissiehandel extra winsten te genereren door ruimhartige toewijzing van gratis rechten en het toekennen van additionele mogelijkheden om emissies goedkoper te reduceren.
Aanleiding
Op dit moment buigt het Europees Parlement zich over de aanpassing van het Europese systeem van emissiehandel (EU ETS) na 2020, de zogeheten Fase 4 die loopt van 2021-2030. De Europese Commissie (EC) heeft daartoe een voorstel gedaan dat de bijdrage van het EU ETS aan de gestelde 40% reductie van broeikasgasemissies in 2030 invult. Het voorstel van de EC impliceert dat het emissieplafond sneller naar beneden gaat. Nu is de daling per jaar 1,74% van de hoeveelheid emissies in 2005. De verlaging wordt 2,2% tussen 2021 en 2030). Verder zou het aandeel te veilen emissierechten gelijk blijven op 57%.
De industrie pleit echter voor een meer ruimhartige toedeling van gratis rechten en een omvangrijk innovatiefonds van waaruit emissiebeperkende maatregelen kunnen worden gefinancierd. Al sinds de start van het EU ETS worden negatieve effecten van emissiebeperkende systemen op de industriële bedrijvigheid geclaimd. Daarom is nuttig om ex-post te kijken wat het EU ETS nu uiteindelijk voor de winstpositie van bedrijven heeft betekend. In een kleinschalig onderzoek, gefinancierd door Carbon Market Watch Europe, heeft CE Delft ex-post berekend welke winsten bedrijven in 19 landen konden maken dankzij het EU ETS in de periode 2008-2014.
Resultaten
Wij onderscheiden drie soorten winsten:
- Winsten uit overallocatie van gratis emissierechten. In veel sectoren/landen zijn gratis rechten toegekend bovenop geverifieerde emissies, waardoor bedrijven extra winst hebben kunnen maken door deze extra rechten op de markt te verkopen. Deze overallocatie heeft tot een winst in deze 19 landen van 8 miljard euro geleid. De oorzaak van deze winst ligt voornamelijk in de te ruime allocatie in Fase 2 van het EU ETS (2008-2012) en de effecten van de economische crisis waardoor de productie terugviel. De meeste winsten, 1,6 miljard, werden behaald in Spanje. In Zweden ontving de industrie voor elke 2 ton CO2-uitstoot drie gratis rechten. Sinds 2013 is deze categorie overwinst echter flink verminderd.
- Winsten door het gebruik van goedkopere rechten uit het 'Clean Development Mechanism'' en 'Joint Implementation' projecten die konden worden ingeleverd bij het bevoegd gezag. Hierdoor zijn extra winsten ontstaan, omdat veel bedrijven deze rechten voor naleving hebben gebruikt en de uitgespaarde gratis verkregen emissierechten op de ETS-markt hebben verkocht. Dat heeft tot een winst geleid van 630 miljoen Euro binnen de 15 meest vervuilende sectoren in Europa. Dergelijke winsten duren nog voort tot 2020 omdat er tot die tijd nog zulke goedkope rechten ('Certified Emission Reductions') mogen worden gebruikt in het EU ETS.
- Winsten uit doorberekening van de opportuniteitskosten van gratis verkregen emissierechten. Er is ruim empirisch bewijs dat bedrijven (een deel van de) CO2-kosten in productprijzen hebben
kunnen doorberekenen. Hoewel de emissierechten gratis waren verkregen, is het de meeste sectoren dus gelukt de opportuniteitskosten van deze rechten in productprijzen door te berekenen, waardoor er zogenaamde windfall profits zijn ontstaan. In deze categorie zijn de grootste extra winsten. Gebruik makend van de meest conservatieve schattingen uit de literatuur, berekenen we dat de 15 sectoren in de 19 onderzochte landen in totaal 15 miljard winsten wisten te behalen. Dit kan echter wel ten koste zijn gegaan van het marktaandeel en dit effect konden we niet kwantificeren.
Conclusies
De cijfers in ons onderzoek tonen aan dat bedrijven er tot nu toe in grote mate in zijn geslaagd om door het EU ETS extra winsten te genereren. Ruimhartige toewijzing van gratis rechten en het toekennen van additionele mogelijkheden om emissies goedkoper te reduceren hebben mogelijkheden geschapen tot extra bedrijfswinsten van de vervuilende industrie. In ons onderzoek zijn
een aantal categorieën niet meegenomen, zoals extra kosten voor emissiebeperkende maatregelen of een eventueel verlies aan marktaandeel door de hogere prijzen. Ook is er geen rekening gehouden met sectoroverschrijdende warmte- en elektriciteitsstromen waardoor industrieën meer of minder winsten kunnen hebben maken dan door ons is berekend.
De studie “Calculation of additional profits of sectors and firms from the EU ETS’ is te downloaden via http://www.ce.nl/. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Sander de Bruyn (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.).