In de Westerschelde komen economie en milieu elkaar tegen. De havenactiviteiten en de Natura- 2000- gebied zijn allebei sterk verbonden aan de Westerscheldedelta. Om een evenwicht tussen milieu en economie te waarborgen is in 2016 een convenant ondertekend tussen de Zeeuwse Milieufederatie en het bedrijfsleven.
Door de samenkomst van riviermonding en zeearm is er sprake van een dynamisch evenwicht tussen land en water met diepe getijdestromen, droogvallende platen en slikken en vrij bewegende zandbanken. Dit geeft zowel op als onder water een geheel eigen dynamiek, ook wel de estuariene dynamiek genoemd, die veel mogelijkheden biedt voor de natuur. Vandaar dat het ook een internationaal erkend natuurgebied is.
Tegelijkertijd zorgen de diepe getijdestromen dat de havens van Zeeland en Antwerpen bereikbaar zijn voor grote zeeschepen, mits ze op tijd een loods aan boord nemen, want de zandbanken zijn ook nu nog verraderlijk. Zo heeft de natuur een kans geschapen voor de ontwikkeling van economische activiteiten (de havens) en op hun beurt hebben de havens ervoor gezorgd dat de Westerschelde open is gebleven en de estuariene dynamiek is blijven bestaan, in tegenstelling tot de situatie in de Haringvliet en de Grevelingen en in mindere mate bij de Oosterschelde.
Echter in de loop van de jaren zijn de zeeschepen steeds groter geworden en is het op diepte houden van de Westerschelde voor het internationale zeeverkeer meer en meer een beperking gaan vormen voor die estuariene dynamiek, tot op het niveau dat het instandhoudingsniveau van een aantal soorten die specifiek bij de Westerscheldenatuur horen onder druk staat.
Dit heeft op zijn beurt weer het gevolg dat bij iedere verandering van functie in het gebied er meteen gekeken wordt naar het mogelijke effect op die soorten waardoor in feite iedere vorm van economische groei ook sterk belemmerd wordt. Er is dus sprake van een neerwaartste spiraal waar zowel milieu als economie last van hebben.
Technisch gezien is de meest simpele manier om aan deze situatie een eind te maken meer land beschikbaar maken voor de natuur, oftewel ontpolderen. Maar in de Zeeuwse context is dat een beladen begrip en derhalve niet haalbaar. De vraag is wat dan wel mogelijk is. Hoe kun je die neerwaarste spiraal weer omdraaien in een opwaartse spiraal, hoe zorg je dat je de ruimte die je wel hebt optimaal gebruikt?
De Zeeuwse Milieufederatie en het bedrijfsleven zijn al lang met elkaar in gesprek en hebben een goede relatie opgebouwd. Dit is in 2015 uitgemond in een werkgroep met daarin de Zeeuwse Milieufederatie (ZMf), de Zeeuwse werkgeversvereniging (Portiz), het havenbedrijf Zeeland Seaports (ZSP) en de provincie Zeeland met CE Delft als secretaris en technische ondersteuning. Dit resulteerde in de zomer van 2016 in een convenant dat het eind van dat jaar in bijzijn van staatsecretaris Dijksma ondertekend is.
Dit convenant omvat de gezamenlijke ambities voor 2030 waarbij vijftien doelstellingen zijn gesteld op de volgende zes thema’s :
- Economie
- Lucht en waterkwaliteit
- Transport en verbindingen
- Ruimte voor natuur
- Circulair en biobased
- Klimaatverandering en energie
Voor alle thema’s is een aantal key performance indicators (KPI's) vastgesteld die het mogelijk maken de ontwikkelingen goed te volgen. In totaal zijn er vijftien KPI's gedefinieerd. Deze KPI's variëren van zeer concreet: 'Minimaal vijf extra pijpleidingkoppelingen in 2022 en tien in 2030 (voor bestaande en nieuwe bedrijven)' tot zeer ambitieus: 'Essentiële bijdrage aan herstel estuariene dynamiek en biodiversiteit in de Westerschelde'. CE Delft heeft het proces van onderhandeling en het opstellen van het convenant inhoudelijk begeleid.
Figuur 1: Ambitie 2030 Duurzaamheid Werkt!
Staatssecretaris Dijksma reageerde verheugd op het convenant, vooral ook omdat het gaat om concrete afspraken waar je elkaar ook aan kan houden. Volgens haar is een dergelijk breed convenant met stevige ambities uniek in Nederland
Er zijn niet alleen langetermijndoelstellingen afgesproken, maar ook een tweejaarlijkse monitoring op de voortgang van de realisatie van deze doelstellingen. De ondertekenaars van het akkoord bezinnen zich op dit moment op de invulling van deze monitoring.
Het rapport is hier beschikbaar
Voor meer info kunt u zich wenden tot Marit van Lieshout(Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.) of Geert Bergsma (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.) van CE Delft.
