CE Delft heeft in dialoog met een brede stakeholdergroep onderzocht wat de kosten en effecten zijn het invoeren van statiegeld op kleine flesjes en blikjes in Nederland. Conclusie is dat een reductie van 70 tot 90% blikjes en flesjes in zwerfafval bereikt kan worden maar dat dit wel enkele tientallen miljoenen per jaar kost, vooral omdat supermarkten moeten investeren in extra innamemachines.
Aanleiding
Het huidige statiegeldsysteem in Nederland omvat grote PET-flessen, kleine hervulbare frisdrankflesjes in de horeca en hervulbare bierflesjes. Andere verpakkingen zijn uitgezonderd. CE Delft heeft in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur & Milieu onderzocht wat de kosten en (milieu)effecten zijn van het invoeren van statiegeld voor kleine flesjes en blikjes. Deze informatie dient ter input voor een vergelijking van verschillende systemen in de beleidsmatige afweging.
Acht varianten
Voor een compleet beeld zijn er acht mogelijke varianten onderzocht. Deze varianten reflecteren verschillen in hoogte van het statiegeldbedrag (10 of 25 cent), inzamelpunten (alleen supermarkten of alle verkooppunten) en type verpakkingsmaterialen (alleen plastic flesjes en blik of ook eenmalig glas). Het invoeren van een statiegeldsysteem voor kleine flesjes en blikjes is doorgerekend als een uitbreiding van het bestaande statiegeldsysteem voor de grote plastic flessen en hervulbare bierflesjes.
Resultaten
De kosten van uitbreiding variëren van € 10 mln per jaar (weinig extra innamemachines, geen glas, alleen inleveren in supermarkt, 10 cent) tot € 110 mln (veel extra innamemachines, wel glas, overal inleveren, 25 cent). Het gaat om netto kosten, dus de opbrengsten van de verkoop van materialen (PET, blik, glas) zijn in mindering gebracht op deze kosten van uitbreiding. Een deel van deze kosten worden bekostigd door consumenten die hun blikjes en flesjes niet inleveren of vergeten hun bonnetje in te leveren in de supermarkt. Deze consumenten betalen wel statiegeld maar innen het niet.
Kosten vooral door extra apparaten in de supermarkt
De kosten en ook de variatie in de kosten worden vooral veroorzaakt door extra benodigde inname-apparaten in supermarkten. Invoering van statiegeld op kleine verpakkingen maakt dat 3,5 maal meer verpakkingen dan nu individueel ingeleverd gaan worden voor statiegeld. Op basis van ervaringen in 6 Europese landen is ingeschat dat het aantal apparaten met 66% tot 200% moet toenemen.
Figuur 1: Hoeveel nieuwe statiegeldmachines zijn er nodig?
Minder blikjes en flesjes in het zwerfafval, maar wordt het ook schoner?
Eén van de belangrijkste effecten is de afname van het aantal blikjes en flesjes in het zwerfafval. Op basis van de best beschikbare gegevens concluderen we dat de afname in de range van 70 tot 90% zal liggen. Deze afname van zwerfafval van blikjes en flesjes zal leiden tot een reductie van kosten voor het opruimen van zwerfafval. Hierbij speelt de vraag of beheerders van openbare ruimte bij invoering van statiegeld hun schoonambitieniveau gelijk houden en minder vaak gaan schoonmaken of het ambitieniveau opschroeven. Als beheerders minder gaan schoonmaken, neemt de hoeveelheid zwerfafval per saldo niet af op plekken waar wordt schoongemaakt maar is er wel een kostenbesparing in de ordegrootte van tientallen miljoenen euro’s per jaar (indicatieve schatting maximaal € 80 mln per jaar). Daarnaast zal er een besparing optreden in het ledigen van openbare afvalbakken. Deze besparing is geraamd op € 3 tot € 10 miljoen.
Milieuwinst
De hoeveelheid plastic in zee zal afnemen door statiegeld (plastic soup) bij gelijkblijvende schoonmaakinzet. We schatten dat het gaat om circa 11 à 140 ton (0,5 à 6 miljoen flesjes, 15% van de plastic verpakkingen naar zee). Daarnaast resulteert statiegeld op kleine flesjes en blikjes in extra recycling van PET en van aluminium. Het gaat om ongeveer 4,5 kton aluminium en 7 kton PET. Dit zou 44 tot 54 kton CO2-emissies besparen per jaar.
Geen MKBA
Bedrijfskundig gezien kan de opbrengst van de niet-geïnde statiegelden en bonnetjes in de winkel waarschijnlijk de kosten van een systeem grotendeels dekken. Deze niet-geïnde statiegelden zijn voor deze consumenten echter wel kosten en maatschappelijk dus geen opbrengst. Voor een MKBA-afweging dient van de extra kosten van het systeem (10 tot 110 mln) de besparing in huidige systemen (5,5 tot 8 mln), de besparingen voor het ledigen van afvalbakken (3 tot 10 mln) en de waarde van 70 tot 90% minder blikjes en flesjes op straat te worden afgetrokken. Omdat voor dit laatste punt geen MKBA-kentallen beschikbaar zijn is een echte MKBA-conclusie niet te geven.
Mogelijk verder verdiepend onderzoek
In korte tijd hebben wij in dit onderzoek zoveel mogelijk inzicht proberen te vergaren over kosten, baten en andere effecten van het invoeren van een Nederlands statiegeldsysteem voor kleine flesjes en blikjes. Een aantal aspecten zouden nog diepgaander onderzocht kunnen worden om te komen tot meer inzicht zoals impactmetingen op de hoeveelheid zwerfafval of een nadere analyse van het aantal benodigde statiegeldmachines.
Klik hier voor de rapportage van het onderzoek.
Meer informatie Geert Bergsma (CE Delft; Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.)
