De klimaatambities uit het regeerakkoord Rutte III ‘Vertrouwen in de toekomst’ en de wens om zo snel mogelijk minder afhankelijk te worden van aardgas betekenen een substantiële uitdaging voor de gebouwde omgeving. Uit onderzoek van Ecorys in opdracht van Milieudefensie blijkt dat de meeste woningeigenaren een investering van gemiddeld €18.500 euro moeten doen om van de cv-ketel naar duurzame warmte te kunnen overstappen. Een bedrag dat voor velen zonder financiële ondersteuningsmaatregelen niet op te brengen is.
In september 2017 benaderde Milieudefensie Ecorys met de vraag hoe we op een eerlijke wijze zouden kunnen omschakelen van aardgas naar duurzame warmte. Gezien de internationale klimaatafspraken uit Parijs, de klimaatambities uit het nieuwe regeerakkoord en de groeiende noodzaak om minder afhankelijk te worden van aardgas, is deze vraag sociaal-maatschappelijk zeer relevant.
Het onderzoek richt zich op het verduurzamen van de lage temperatuur warmtevraag van de Nederlandse gebouwde omgeving, met een focus op de woningbouwsector. De omschakeling van aardgas naar duurzame warmte is een lokale tot regionale aangelegenheid. Hierbij worden een groot aantal warmtevoorzieningsoplossingen integraal tegen elkaar afgewogen. Er zijn drie scenario’s doorgerekend: (1) het referentie-scenario – om de effecten van het huidig en voorgenomen beleid in beeld te brengen, (2) het laaghangend fruit-scenario – om de buurten te vinden waarin het met ‘lichte ondersteuning’ al mogelijk is om over te stappen op duurzame warmte, en tenslotte (3) het doelscenario – om de voorwaarden te vinden waaronder voor 80% de Nederlandse woningen het technisch-economisch mogelijk moet zijn om over te stappen van gas naar duurzame warmte. In het doelscenario wordt onder andere uitgegaan van subsidiëring van 25% van de benodigde investeringen. Alle drie de scenario’s gaan uit van een verlaging van de energiebelasting op elektriciteit en een verhoging van de energiebelasting op gas.
Belangrijkste resultaten uit de doorrekeningen
In de doorrekening van het doelscenario komt naar voren dat de dominante technologie richting 2030 zal verschuiven van aardgas naar isolatie plus de elektrische warmtepomp (62% van de woningen). Daarnaast groeit in dit scenario het aandeel stadsverwarming van 4% in 2017 naar 18% in 2030. Gebruikte bronnen zijn restwarmte, geothermie, WKO-systemen, en bio-WKKs. De resterende 20% van de woningen blijft aangesloten op aardgas. De belangrijkste driver achter de omschakeling is de verhoging van de energiebelasting op aardgas en het subsidiëren van duurzame alternatieven. Onderstaande figuur geeft de ruimtelijke invulling van de verschillende verwarmingsopties weer.
Figuur 1: Warmte-invulling naar aansluitingstype voor de gebouwde omgeving in 2030 volgens het doelscenario.
In het laaghangend fruit-scenario en het referentiescenario blijft daarentegen respectievelijk 73,9% en 77,9% van de woningen aangesloten op aardgas in 2030. Dit is echter nog steeds een groot verschil met de huidige situatie, op dit moment wordt ongeveer 96% van de woningen verwarmd met behulp van aardgas. Belangrijkste bijdragen aan de overstap van aardgas naar duurzame warmte in het laaghangend fruit scenario en het referentiescenario is stadsverwarming.
De transitie vormt een substantiële financiële uitdaging voor huishoudens
Door de resultaten van het doelscenario te koppelen aan data van het CBS over het inkomen en het energiegebruik van Nederlandse huishoudens, is tevens onderzocht in hoeverre de benodigde investeringen voor huishoudens een financiële uitdaging zullen vormen voor verschillende typen huishoudens. Op basis van het gemiddelde inkomensniveau en het gemiddelde energiegebruik per buurt zijn de Nederlandse buurten onderverdeeld in zes types.
Het leeuwendeel van de Nederlandse buurten valt in de categorie ‘middeninkomens’ met een laag of hoog energiegebruik. Voor deze groep ligt de meest voorkomende investering rond de 18.500 euro per huishouden (elektrische warmtepomp plus isolatie). Gegeven de gemiddelde vermogenspositie van huishoudens zal er naar verwachting financiële ondersteuning nodig zijn om deze investeringen te kunnen doen.
In het rapport “Van CV-ketel naar duurzame warmte – Twee toekomstbeelden voor een warme Nederlandse gebouwde omgeving in 2030” kunt u verder lezen over welke beleidsmaatregelen er nodig zijn om de omschakeling uit het doelscenario mogelijk te maken. Tevens kunt u meer lezen over de grootte van de financiële uitdaging voor verschillende typen huishoudens, én aan welke aanvullende randvoorwaarden moet worden voldaan om de omschakeling van aardgas naar duurzame warmte een succes te kunnen maken. Auteurs: Alexander Oei (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.); Robert Haffner (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.) en Harry van Til (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.). Met medewerking van: Laura Heidecke en Arjan Slaakweg.
