Het Europese emissiehandelssysteem (ETS) is een van de belangrijkste instrumenten van Europa om uitstoot van broeikasgassen te beperken. Omdat volgens milieuorganisatie WISE het ETS niet goed werkt, is WISE in samenwerking met energieleverancier Greenchoice de campagne Carbonkiller gestart. WISE wil hiermee de emissiehandel onder de aandacht te brengen bij een breed publiek. Via een online platform maakt de milieuorganisatie het voor iedereen mogelijk om emissierechten te kopen en uit de markt te halen.
Het EU ETS werd gezien als de oplossing voor frictie tussen vergroening en economische groei. Maar het aanbod van emissierechten is sinds de start de eerste handelsperiode in 2005 groter dan de vraag. Tijdens introductieperiode van het systeem zijn er grote hoeveelheden (gratis) rechten toegewezen, en de prijs zakte in. Vervolgens nam de productie van bedrijven sterk af tijdens de economische crisis, waardoor er nog meer rechten ongebruikt op de plank kwamen te liggen. Het groeiende overschot gaf emissierechten een lage prijs en zorgde voor onzekerheid over het rendement van investeringen in schonere technieken. Het laaghangend fruit werd geplukt, maar investeringen in emissiereductie en koolstofarme innovatie blijven tot op de dag van vandaag uit.
Verder zijn er nog vele ‘achterpoortjes’ die de marktwerking van de Europese emissiehandel verstoren. Momenteel worden er jaarlijks ongeveer 2,2 miljard emissierechten uitgegeven. De helft daarvan wordt ook nog eens gratis weggegeven, waardoor bedrijven geld verdienen zonder te verduurzamen. Dat maakt het in sommige gevallen zelfs rendabel om een vervuilende installatie open te houden.
Toch zijn politici terughoudend om betekenisvolle veranderingen aan te brengen in het systeem, bang geconfronteerd te worden met vertrekkende industrie en verlies van banen. Parlementsleden zijn zodoende een gemakkelijk doelwit voor lobbyisten. Daar komt bij dat het handelssysteem buitengewoon ingewikkeld is, waardoor het maatschappelijk middenveld en het bredere publiek amper betrokken is bij de ontwikkeling ervan. Mede hierdoor is er onvoldoende rekening gehouden met de maatschappelijke voordelen van een lager emissieplafond. Klimaateconomen zoals Michael Grubb en Dan Cole die zeggen dat de baten van een kunstmatig verhoogde CO2-prijs (stimulering van innovatie en dynamische efficiëntie) opwegen tegen de nadelen, krijgen nauwelijks gehoor in Brussel.
Om ervoor te zorgen dat het emissiehandelssysteem wél naar behoren gaat werken moeten meer mensen zich ermee bemoeien, vindt WISE. De campagne Carbonkiller is bedoeld om de publieke betrokkenheid bij een van de belangrijkste klimaatinstrumenten van Europa te vergroten. Met het opkopen van emissierechten hoopt WISE daarbij ook iets te kunnen doen aan het verkleinen van het overschot aan emissierechten in de markt.
Op dit ogenblik is er ongeveer 11.000 ton aan emissierechten opgekocht door bijna 3.000 ‘Carbonkillers’. Dat is relatief weinig in vergelijking tot overschot emissierechten, dat naar schatting in de miljarden tonnen loopt. Toch heeft het vernietigen van emissierechten zin denkt WISE. Peer de Rijk, directeur van WISE: ‘Het opkopen van rechten door particulieren en bedrijven is een eenvoudige, haalbare en relatief goedkope manier om emissies van de industrie in te perken. Hoe meer mensen meedoen, hoe groter het effect.’
Na een langdurig hervormingstraject treedt vanaf 2019 het Market Stability Reserve (MSR) in werking dat langzaam overtollige emissierechten in een apart fonds stopt en uit de handel neemt. Dit was aanleiding voor vergelijkbare opkoop-initiatieven zoals Carbon Alt Delete en The Compensators om (althans voorlopig) te stoppen met het uit de markt halen van emissierechten. Zij waren gericht op het compenseren van persoonlijke CO2-uitstoot. Door de invoering van het correctiemechanisme van het MSR, konden zij die een-op-een compensatie niet meer garanderen, want de rechten die zij vernietigden, zouden anders in de MSR verdwijnen en boden dus geen additionele verlaging van het plafond.
Maar Carbonkiller ziet het anders: zij willen actie voeren en druk opbouwen om het emissiehandelssysteem strenger te maken. De wijzigingen in het ETS begroeten zij als een stap in de goede richting, maar het kan nog veel beter. Extra Europees en nationaal beleid blijft volgens hen noodzakelijk om de omslag tot stand te brengen die het Parijsakkoord vereist. Naast het opkopen van emissierechten bestaat de campagne daarom ook uit het verzamelen van 1000 e-mails aan minister Wiebes, die eind mei zijn overhandigd onder het motto ‘Buy out the bubble’. Er komt ook nog een evenement in de Tweede Kamer. Peer de Rijk: ‘Overheden hebben de kracht om de energietransitie te versnellen door aan de grote knoppen te draaien. Emissiehandel is een van de krachtigste knoppen die we op dit moment hebben.’
Het Carbonkiller-initiatief wordt gesteund door een Raad van Advies van experts: Femke de Jong, Policy Director van de Europese NGO Carbon Market Watch, en hoogleraren Prof. dr. Edwin Woerdman (hoogleraar Markten en Regulering, RUG), Prof. dr. Machiel Mulder (Regulering van Energiemarkten en directeur van het Centre for Energy Economics Research, Faculteit Economie en Bedrijfskunde, RUG) en Prof. dr. Reyer Gerlagh, hoogleraar Milieu-economie in Tilburg.
Meer informatie: www.carbonkiller.org.