De overheid wil mede door middel van het Programma Duurzaam Inkopen een voortrekkersrol spelen inzake duurzaamheid. KPMG Advisory N.V. (hierna KPMG) heeft voor het Adviescollege toetsing administratieve lasten (Actal) de inhoudelijke nalevingslasten die voortvloeien uit dit programma onderzocht. O.a. op basis van dit rapport, het onderzoek Administratieve Lasten Duurzaam Inkopen van SIRA en expertpanels heeft Actal advies uitgebracht aan de Staatssecretaris van Infrastructuur & Milieu over het Programma Duurzaam Inkopen, dat uitvoerig in de pers en de Tweede Kamer is besproken. Uit het onderzoek blijkt dat Duurzaam Inkopen voor twee van de vier onderzochte sectoren leidt tot inhoudelijke nalevingskosten voor ondernemers. Door een aantal knelpunten leiden de huidige duurzaamheidscriteria tot lagere (duurzaamheids)innovatie dan mogelijk is en tot hogere kosten.
Context
Het programma Duurzaam Inkopen moet overheden stimuleren om duurzaamheidsaspecten mee te nemen bij de inkoop van producten en diensten. De overheid beoogt daarmee als 'launching customer' de verduurzaming van producten en diensten versnellen. Daarbij gelden voor diverse productgroepen criteriadocumenten met milieucriteria en sociale criteria ten aanzien van de te leveren producten en diensten. De criteriadocumenten worden regelmatig aangepast. Op dit moment werkt het Ministerie van Infrastructuur en Milieu aan het doorontwikkelen van de inkoopcriteria.
KPMG heeft de inhoudelijke nalevingslasten en in de praktijk ervaren knelpunten onderzocht van dit programma voor de sectoren Catering, Utiliteitsbouw, Kantoormeubilair en Transport, en de bevindingen vastgelegd in een rapport.
Administratieve lasten en inhoudelijke nalevingslasten
Nieuwe regelgeving leidt tot baten en lasten voor het bedrijfsleven en de samenleving. De overheid streeft er daarbij naar om de regeldruk voor ondernemingen te verminderen. Als belangrijk analysemiddel om dat te bereiken raamt de overheid de administratieve lasten en soms ook de inhoudelijke nalevingslasten van nieuwe regelgeving. Inhoudelijke nalevingslasten zijn de directe kosten van inhoudelijke verplichtingen als gevolg van het programma, voor zover zij geacht worden niet gemaakt te worden zonder de verplichtingen uit dit programma. Administratieve lasten zijn de kosten van informatieverplichtingen.
Figuur 1: Positionering nalevingskosten
(Bron: Meten is weten II, Ministeries van Financiën en Economische Zaken)
Het is belangrijk te beseffen dat bij de raming van Inhoudelijke nalevingslasten en van administratieve lasten de baten voor het bedrijfsleven en voor de maatschappij buiten beschouwing blijven. Dit gebeurt vanuit de veronderstelling dat het zo laag mogelijk houden van de administratieve lasten en inhoudelijke nalevingslasten leidt tot een betere realisatie van de beoogde maatschappelijke baten.
Bevindingen
-
Bij twee van de vier sectoren is sprake van inhoudelijke nalevingslasten
Twee van de vier sectoren kennen inhoudelijke nalevingskosten als gevolg van Duurzaam Inkopen: voor Catering circa EUR 34,5 miljoen per jaar en voor Utiliteitsbouw circa EUR 125 tot 375 miljoen per jaar. In beide sectoren worden deze kosten overigens doorbelast aan respectievelijk de bezoekers van de bedrijfsrestaurants en de kopers van de gebouwen.
-
Bij de andere twee sectoren zijn er geen inhoudelijke nalevingslasten
Bij de sectoren Kantoormeubelen en Transportdiensten is geen sprake van inhoudelijke nalevingslasten op grond van Duurzaam Inkopen: de criteria uit de criteriadocumenten zijn namelijk niet strenger dan waar de ondernemingen wegens de eisen vanuit EU-regelgeving of vanuit de private sector aan moeten voldoen. Daarmee dragen de criteria op dat punt niet bij aan duurzaamheid, wel aan hogere administratieve lasten (waarvan de raming overigens buiten de scope van dit onderzoek valt). De ondernemingen moeten namelijk ook voor deze eisen bij iedere aanbesteding aantonen dat ze eraan voldoen.
-
De huidige duurzaamheidscriteria leiden tot minder innovatie dan mogelijk en tot hogere kosten
Bedrijven worden door de huidige opzet van de gunningscriteria beperkt in hun mogelijkheden om zich te onderscheiden. Voor een deel van de gunningscriteria geldt dat ongeveer ieder bedrijf eraan voldoet, andere criteria zijn zo gesteld vrijwel geen enkel bedrijf meer dan de minimumnorm zal aanbieden.
Daarnaast kunnen ondernemers niet anticiperen op de ontwikkeling van de criteria in de toekomst, omdat het ontbreekt aan een voor ondernemers zichtbare visie op duurzaamheid op langere termijn. De periodiek andere focus en het feit dat de criteria niet voorspelbaar in de tijd zijn, leiden ofwel tot snelle(re) afschrijving van investeringen, ofwel tot situaties waarin bedrijven wachten met het investeren in duurzame productiemiddelen. Ook op korte termijn is het gebruik van criteria deels onvoorspelbaar, omdat in de praktijk niet alle inkopers steeds het laatste criteriadocument hanteren en het onvoorspelbaar is wanneer criteriadocumenten worden gewijzigd. Dit maakt het uiteraard moeilijker om bijvoorbeeld schaaleffecten ten aanzien van inkoop te realiseren en leidt dus eveneens tot hogere kosten dan nodig.
Om daadwerkelijk innovatie in de richting van verdere duurzaamheid te stimuleren is het daarom wenselijk om gunningscriteria innovatiegericht te maken en zorg te dragen voor voorspelbare doorontwikkeling ervan. Dit vereist voorspelbaarheid van de timing en van de richting waarin de criteria aangescherpt worden. Door bij de gunning ook de productieprocessen te betrekken kunnen ook bedrijven die zich richten op verduurzaming van de processen zich onderscheiden. Het is daarnaast wenselijk de bewijslast te verminderen.
Voor meer informatie kunt u de volgende contactpersonen bij KPMG benaderen: Aad Boonstra (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken., 070 3382202) en Michiel Aalders (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken., 070 3382202). Om bovenstaand artikel in de juiste context te kunnen plaatsen, wordt geadviseerd het volledige rapport te lezen. Het volledige rapport is te downloaden via www.actal.nl.
