De denktanks Our New Economy (ONE) en het Sustainable Finance Lab (SFL) publiceerden onlangs een rapport waarin zij verkennen welke investeringen gedaan kunnen worden om groene en sociale werkgelegenheid te genereren. In samenwerking met het economenvakblad ESB deden zij een enquête onder 364 economen waaruit bleek dat economen prioriteit geven aan zulke investeringen. Uit de verkenning blijkt dat investeringen in omscholing, openbaar vervoer, fietsinfrastructuur, verduurzaming van gebouwen en groen in de stad hier het meest voor geschikt lijken.
Inventarisatie mogelijke investeringen
De economie heeft door de coronacrisis een ongekende klap gekregen. De overheid heeft met eveneens ongekende steunmaatregelen de schade beperkt. Maar nu de beperkende maatregelen vanwege het coronavirus voortduren is de tijd gekomen om niet alleen bestaande banen te beschermen, maar juist ook te investeren in nieuwe toekomstbestendige werkgelegenheid. Dus om te investeren in banen die de economie duurzamer maken en de sociale ongelijkheid verminderen.
In het rapport bespreken ONE en SFL de rol van de overheid bij een economische neergang, de ruimte die de Nederlandse overheid heeft om de economie nu te stimuleren alsook de manier waarop dit het beste kan gebeuren. Hiervoor zijn mogelijke investeringen op een zestal criteria gescoord:
- Werkgelegenheid: het creëren of behouden van banen;
- Duurzaamheid: het oplossen van duurzaamheidsproblemen als klimaatverandering, lucht- en waterkwaliteit, grondstofgebruik en biodiversiteit;
- Sociale gelijkheid: het verkleinen van de verschillen tussen inkomensgroepen;
- Productiviteit: het versterken van het verdienvermogen op de lange termijn;
- 1,5 meter bestendig: kan de maatregel worden uitgevoerd met behoud van voldoende onderlinge afstand;
- Tijdigheid: is de maatregel op korte termijn praktisch en juridisch uitvoerbaar.
De volgende maatregelen blijken hierop het beste te scoren (zie Tabel 1 voor de totale lijst van maatregelen waarvoor de scores bepaald zijn):
- Een betaald omscholingsprogramma richting groene banen;
- Het verduurzamen van woningen en maatschappelijk vastgoed;
- Investeren in openbaar vervoer en de fietsinfrastructuur;
- Investeren in groen in de stad.
Een dergelijk investeringsprogramma past bij het anticyclisch begrotingsbeleid van de overheid dat economen doorgaans bepleiten, juist in een situatie met oplopende werkloosheid. De kans is groot dat de overheidsinvesteringen de economie meer zullen doen groeien, en dat daardoor de overheidsschuld als percentage van het bbp juist zal afnemen. Overigens kan Nederland zich een oplopende schuld goed veroorloven vanwege de uitermate bescheiden schuldpositie. Nooit eerder is de rente die over de schuld betaald moet worden zo laag geweest, en zelden ook het schuldniveau zo laag. Ook in internationaal perspectief is de Nederlandse staatsschuld laag.
Door te investeren in banen die bijdragen aan een duurzamer samenleving wordt de kans vergroot dat deze banen toekomstbestendig zijn. Want ook al kan niemand de toekomst voorspellen, de overheid heeft zelf wel duidelijke richtingaanwijzers neergezet. Zo hebben overheden wereldwijd afgesproken om de klimaatverandering te beperken tot onder de twee graden Celsius. En heeft Nederland zich een volledig circulaire economie tot doel gesteld. Daarnaast staat het bestrijden van sociale ongelijkheid en polarisatie ook hoog op de politieke agenda. Dat is des te relevanter nu de coronacrisis kwetsbare sociale groepen het hardst raakt. We zien ook dat in de ons omringende landen en in Brussel veel groene en sociale stimuleringsmaatregelen zijn genomen. Nederland loopt daarbij achter. Dat is volgens ONE en SFL des te verontrustender omdat investeringen veelal moeten worden voorbereid en pas met enige vertraging leiden tot extra werk.
In de huidige kabinetsplannen ligt de nadruk nog steeds op het ondersteunen van de bestaande werkgelegenheid. Investeringen worden slechts in beperkte mate naar voren gehaald. Het aangekondigde Nationale Groeifonds richt zich primair op het verdienvermogen op de lange termijn in plaats van op werkgelegenheid, duurzaamheid en sociale gelijkheid.
Tabel 1: Overzicht van gescoorde maatregelen
Enquête onder economen over begrotingsbeleid
In samenwerking met het economenvakblad ESB deden ONE en SFL een enquête onder 364 economen om te vragen naar hun visie op het begrotingsbeleid. Economen gaven aan dat ze vinden dat overheidsuitgaven vooral gericht dienen te zijn op werkgelegenheid (gemiddelde score van 4,2 op een schaal van 1 tot en met 5, of van 79 procent die hier een (hoge) prioriteit aan toekent). Als tweede criterium geven economen de meeste prioriteit aan duurzaamheid (3,7 of 61 procent (hoge) prioriteit), gevolgd door sociale gelijkheid (3,5 of 52 procent (hoge) prioriteit) en productiviteit (3,3 of 45 procent (hoge) prioriteit). Qua sectoren geven economen prioriteit aan investeringen in het onderwijs (4,0) en de zorg (4,0), gevolgd door cultuur (3,4), de bouw (3,4) en energie (3,3). Veruit de minst populaire maatregel is belastingverlaging voor grote bedrijven (1,6).
De enquêteresultaten wijken af van de huidige kabinetsplannen die prioriteit geven aan steun voor bestaande werkgelegenheid en investeringen in lange termijn bbp-groei. Economen willen meer nadruk zien op het genereren van nieuwe werkgelegenheid door middel van vraagstimulering, het verduurzamen van de economie en het verminderen van sociale ongelijkheid.
Klik hier om het rapport 'Investeren in groene en sociale werkgelegenheid' te downloaden.
Klik hier om de enquête 'Voor Nederlandse economen gaat bij investeren groen en sociaal boven productiviteit' te downloaden.
Nadere informatie: Sam de Muijnck, ONE, tel. 06 1035 2170, Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
