Van alle circulaire strategieën wordt hergebruik consistent gerangschikt als één van de meest circulaire – hoger dan recyclage. Maar hoewel recyclage sterk aanwezig is in academisch en industrieel onderzoek, is er maar weinig geweten over hergebruik in eender welk land. Daarom onderzochten HIVA & Steunpunt Circulaire Economie de grootte en de milieu- en socio-economische impact van hergebruik in Vlaanderen.
De dataverzameling bestond uit een online vragenlijst bij 1500 Vlaamse burgers over hun attitude en gedrag m.b.t. hergebruik aangevuld met bestaande data jaarlijks verzameld door de erkende kringloopwinkels (De Kringwinkels). Onze resultaten geven gedetailleerde schattingen van hergebruik in Vlaanderen voor alle categorieën van huishoudgoederen en langs verscheidene formele en informele hergebruikskanalen. Ze zullen gebruikt worden als input voor de Vlaamse Circulaire Economie monitor door bij te dragen aan een specifieke hergebruiksindicator.
Hergebruik – goed voor het milieu?
Hergebruik wordt meestal beschouwd als circulair, mede omdat een hergebruikt goed een nieuw goed kan vervangen, wat grondstoffen bespaart. De lage prijzen van tweedehandsgoederen kunnen echter ook leiden tot hogere consumptie. Onze studie bevestigt de aankoop van "surplus” goederen bij Vlaamse burgers. We vonden dat het vervangingspercentage (d.w.z. het aandeel van de aankopen dat de aankoop van een nieuw product vervangt) slechts 28% bedraagt.
Formele en informele hergebruikskanalen
In onze empirische studie maken we een onderscheid tussen zes hergebruikskanalen, waarvan de meeste zowel een gratis als een betalende component hebben:
- Formele kanalen:
- Vlaamse Kringwinkels (door de Vlaamse overheid erkend netwerk van sociale economiebedrijven die tweedehandsspullen verkopen);
- Andere tweedehandswinkels.
- Informele kanalen:
- Online platformen die hergebruik ondersteunen
- Rommelmarkten;
- Familie en vrienden;
- Goede doelen en gratis-initiatieven.
Resultaten
Uit onze studie blijkt dat 65% van de respondenten in het voorgaande jaar een of meerdere hergebruiksactiviteiten heeft gesteld (kopen, krijgen, verkopen, weggeven). Slechts 20% van de goederen werd verworven via een formeel kanaal; de overige 80% ging via informele kanalen, waarbij familie en vrienden met 37% (21% krijgen, 16% kopen) het belangrijkste kanaal bleken. Over alle kanalen heen werd 64% van de goederen gekocht en 36% gekregen. De verhoudingen per hergebruikskanaal worden weergegeven in Figuur 1.
Figuur 1: Een overzicht van het totaal aandeel van hergebruik (tweedehands kopen en krijgen) gesteld in het voorbije jaar (2019), onderverdeeld per hergebruikskanaal.
Hoe significant zijn nu de hoeveelheden goederen waarvan de levensduur verlengd wordt dankzij circulair hergebruik? Per productgroep kregen we het volgende beeld:
1. Meubelen: 15,0 kg hergebruik per inwoner
2. Elektrische apparaten: 3,3 kg hergebruik per inwoner
3. Textiel: 3,7 kg hergebruik per inwoner
4. Huishoudspullen, vrije tijd, boeken, muziek, multimedia: 11,7 kg hergebruik per inwoner
Met een som van 218.432 ton goederen of 33,8 kg hergebruik per inwoner in Vlaanderen.
Deze schatting is een zesvoud van het hergebruikscijfer van 5,4 kg per inwoner dat tot nu toe gebruikt werd voor Vlaanderen en dat enkel gebaseerd is op de verkoopcijfers van de Kringwinkels. Deze indicator van 5,4 kg was slechts bedoeld was als monitor voor de Kringwinkels. Onze nieuwe indicator van 33,8 kg zal in de toekomst ook worden gebruikt voor de Monitor Circulaire Economie voor Vlaanderen (in opmaak).
Economische en sociale impact
De formele hergebruikskanalen zijn een economische activiteit die toegevoegde waarde en werkgelegenheid creëert. In het netwerk van de Kringwinkels waren in 2018 zo’n 4395 VTE (voltijdsequivalenten) aan het werk in Vlaanderen. Voor de overige tweededehandswinkels zijn de data onvolledig, maar vonden we een cijfer van 2264 VTE, dat naar alle waarschijnlijkheid een ruime onderschatting is.
Daarnaast heeft hergebruik ook positieve sociaal-economische gevolgen. Enerzijds stellen de lage prijzen financieel kwetsbare gezinnen in staat noodzakelijke goederen aan te kopen. Meer dan 23% van de respondenten gaf aan dat ze het zonder tweedehands moeilijk zouden hebben om de eindjes aan elkaar te knopen op het einde van de maand. Anderzijds bezorgt de tweedehandseconomie werk aan heel wat mensen met een kwetsbaar profiel op de arbeidsmarkt. Dat geldt in het bijzonder voor de Vlaamse Kringwinkels, die sociale economiebedrijven zijn.
Klik hier om het onderzoeksrapport van deze studie (in het Engels) te raadplegen.
Meer informatie: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. en Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
