Ondanks goede rentabiliteit van veel energiebesparingsmaatregelen, blijkt het zowel in de industrie als in de landbouw moeilijk om de energie-efficiency significant te verbeteren. Een analyse van data voor de melkveehouderij laat zien dat daar vooral de toegenomen mechanisatie de ‘boosdoener’ is. Aandacht voor efficiëntere melkrobots is daarom aan te bevelen.
Het terugdringen van het energiegebruik door het nemen van allerlei energiebesparende maatregelen wordt gezien als een eerste noodzakelijke stap bij de aanpak van het klimaatprobleem. Daarvoor zijn er in iedere maatschappelijke sector vele besparingsmogelijkheden beschikbaar. Toch blijkt het zowel in de industrie als in de landbouw moeilijk om de energie-efficiency structureel te verbeteren. De wetenschappelijke literatuur beschrijft het fenomeen van achterblijvende energie-efficiency met name voor de industrie, waarbij diverse financiële, organisatorische en gedragsmatige barrières worden genoemd. Een probleem daarbij is dat onderzoekers meestal niet beschikken over voldoende kwalitatief goede data om de verschillen in energie-efficiency te beschrijven en te verklaren.
Voor de sector melkveehouderij kon op basis van meer dan 25.000 waarnemingen bij melkveehouders in Nederland over de jaren 2015 tot en met 2018 een analyse worden gemaakt van de achterliggende mechanismen van de ontwikkeling van de energie-efficiency. Die energie-efficiency, uitgedrukt in Wh/kg melk, beweegt zich al meer dan tien jaar op ongeveer hetzelfde niveau. Toch zijn er vele maatregelen voor energiebesparing doorgevoerd, zoals warmteterugwinning, energiezuinige koeling en energiezuinige verlichting. Ook hebben veel melkveehouders een vorm van duurzame energieopwekking, zoals zonnepanelen. Het aantal melkveebedrijven is tussen het jaar 2000 en 2020 met bijna de helft afgenomen. Omdat de melkproductie over die periode ongeveer gelijk bleef, verdubbelde de melkproductie van resterende bedrijven. De groei van de individuele melkveebedrijven ging gepaard met een steeds verdergaande mechanisering. Zo heeft inmiddels ruim een kwart van de melkveehouders een melkrobot, en hebben ook de voerrobot en mestrobot hun intrede gedaan. Op basis van eerdere studies zijn vier majeure invloedfactoren op de energie-efficiency onderzocht:
- De invloed van energiebesparende maatregelen
- De invloed van het gebruik van zonnepanelen
- De invloed van volumevergroting (meer melkproductie)
- De invloed van mechanisering, met name de melkrobot.
Figuur 1: De invloed van verschillende factoren op de ontwikkeling van de energie-efficiëntie in de melkveehouderij
Analyse van deze unieke dataset geeft een scherp beeld van deze verschillende factoren. Het feit dat de energie-efficiency de afgelopen periode nauwelijks is veranderd, valt te verklaren uit twee tegengestelde bewegingen. Mechanisering, met name de invoering van melkrobots, verbetert de arbeidsvrijheid, maar verslechtert de energie-efficiency sterk. Het toepassen van zonnepanelen geeft juist een sterke verbetering van de energie-efficiency. Weliswaar resulteert ook volumevergroting in een betere efficiency, maar een hogere melkproductie gaat meestal gepaard met de introductie van melkrobots, waardoor het effect teniet wordt gedaan. Energiebesparende maatregelen zijn weliswaar belangrijk voor een energie-efficiënte bedrijfsvoering, maar zijn qua effect nauwelijks significant vergeleken bij de bovenstaande effecten. Waar het overheidsbeleid zich vooral richt op het verplichten van energiebesparende maatregelen, wordt door de onderzoekers aanbevolen om de focus te leggen op onderzoek naar efficiënte melkrobots. Ook is gebleken dat melkveehouders slechts de helft van de zelf opgewekte energie gebruiken. Daarom zou ook focus gelegd moeten worden op beter gebruik of opslag van zelf opgewekte zonne-energie. Tot slot werd ook een rebound effect aangetoond: gebruikers van zonne-energie gebruiken de elektriciteit kennelijk ook voor andere doelen, zoals het opladen van auto of tractor, maar ook kan sprake zijn van enige zorgeloosheid met deze ‘vrije’ elektriciteit.
De resultaten van het onderzoek zijn gepublicerd in: Moerkerken, A., Duijndam, S., Blasch, J., van Beukering, P. (2021). Determinants of energy efficiency in the Dutch dairy sector: dilemmas for sustainability. J. Clean. Prod. 293 (2021): 126095. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2021.126095
Mailadressen auteurs:
Albert Moerkerken Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Sem Duijndam Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Julia Blasch: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Pieter van Beukering Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
